یک تیم از پژوهشگران مستقر در بریتانیا قدم در مسیری گذاشته‌اند که تاکنون هیچ دانشمندی جرأت ورود به آن را نداشته است: نوشتن DNA مصنوعی انسانی از صفر. آن‌ها امیدوارند این پروژه بتواند به پرسش‌های بنیادی درباره ژنوم انسان پاسخ دهد و درک ما از سلامت و بیماری را متحول کند.
اما موضوع این پژوهش، به دلایل واضح، جنجال‌برانگیز است. دانشمندان تاکنون عمدتاً از تلاش برای ایجاد ژنوم کامل مصنوعی انسانی خودداری کرده‌اند، زیرا نگرانند این مسیر ما را به آینده‌ای دیستوپیایی شبیه به فیلم «گاتاکا» با نوزادان طراحی‌شده سوق دهد.
اکنون مؤسسه خیریه «ولکام تراست» که بزرگ‌ترین خیریه پزشکی جهان است، حدود ۱۱.۷ میلیون دلار (۱۰ میلیون پوند) برای آغاز پروژه ژنوم مصنوعی انسانی (SynHG) اختصاص داده است. این مؤسسه معتقد است مزایای این فناوری از خطرات آن بیشتر است. به گفته آن‌ها، این فناوری می‌تواند به ایجاد درمان‌های جدید پزشکی مانند سلول‌درمانی‌های طراحی‌شده و پیوند بافت مقاوم در برابر ویروس‌ها منجر شود.
«جیسون چین»، استاد دانشگاه آکسفورد، رهبری این پروژه را با همکاری چندین دانشگاه و مرکز تحقیقاتی دیگر در بریتانیا بر عهده دارد. در طول پنج سال آینده، چین و همکارانش امیدوارند ابزارها، فناوری‌ها و روش‌های بنیادی لازم برای ساخت ژنوم‌ها از صفر را توسعه دهند.
چین در بیانیه‌ای گفت: «توانایی سنتز ژنوم‌های بزرگ، از جمله ژنوم‌های سلول‌های انسانی، می‌تواند درک ما از زیست‌شناسی ژنوم را متحول کرده و افق‌های بیوتکنولوژی و پزشکی را عمیقاً دگرگون کند.»
ولکام تراست همچنین یکی از حامیان اصلی پروژه ژنوم انسانی بود که ۲۵ سال پیش به پایان رسید. ساختن یک ژنوم انسانی از هیچ، حتی جاه‌طلبانه‌تر است و انتظار می‌رود سال‌ها، شاید دهه‌ها، زمان ببرد. تیم چین اخیراً موفق به سنتز کامل ژنوم باکتری «ای‌کولی» شده است، اما این در مقایسه با ژنوم انسان که تقریباً ۷۰۰ برابر بزرگ‌تر است، کار ساده‌ای محسوب می‌شود.
«جولیان سیل»، سرپرست گروهی در آزمایشگاه زیست‌شناسی مولکولی MRC، به روزنامه گاردین گفت: «اگر به ژنوم انسانی فکر کنید، این فقط مجموعه‌ای از ژن‌ها روی یک رشته نیست. بخش زیادی از ژنوم، که گاهی آن را ماده تاریک ژنوم می‌نامند، وجود دارد که ما نمی‌دانیم چه کارکردی دارد. ایده این است که اگر بتوانید ژنوم‌ها را با موفقیت بسازید، می‌توانید آن‌ها را به‌طور کامل درک کنید.»
اولین گام دانشمندان این خواهد بود که یک کروموزوم انسانی کامل و مصنوعی ایجاد کنند؛ پژوهشگران قصد دارند طی پنج تا ده سال آینده این کار را انجام دهند. برخلاف ویرایش ژنوم، که بر روی یک یا تعداد محدودی ژن اثر می‌گذارد، سنتز ژنوم به پژوهشگران اجازه می‌دهد در مقیاس بسیار بزرگ‌تری DNA را تغییر دهند. این کار می‌تواند به درک نقش بخش‌های وسیعی از DNA ما، از جمله بخش‌هایی که اطلاعات زیادی درباره آن‌ها نداریم، در تعیین سلامت و ویژگی‌های انسانی کمک کند.
چین در بیانیه‌ای دیگر گفت: «توانایی سنتز ژنوم‌های بزرگ، از جمله ژنوم‌های سلول‌های انسانی، می‌تواند درک ما از زیست‌شناسی ژنوم را متحول کرده و افق‌های بیوتکنولوژی و پزشکی را عمیقاً دگرگون کند.»
برخی پژوهشگران نگرانند که توانایی نوشتن کد ژنتیکی انسان، کنترل نگران‌کننده‌ای بر سیستم‌های زیستی انسانی به پژوهشگران بدهد. این فناوری ممکن است روزی برای ایجاد انسان‌های مصنوعی، سلاح‌های زیستی یا حتی موجوداتی با DNA انسانی مورد استفاده قرار گیرد. «بیل ارنشاو»، دانشمند ژنتیک دانشگاه ادینبورگ، به BBC گفته است که البته فناوری لازم برای انجام این کارها همچنان فاصله زیادی با واقعیت دارد.
این پروژه تلاش دارد مسائل پیچیده اخلاقی مرتبط با ایجاد ژنوم انسانی را به‌طور مستقیم مورد بررسی قرار دهد. ولکام تراست در کنار این پروژه، پژوهشی موازی در زمینه مسائل اجتماعی و اخلاقی مربوط به ایجاد ژنوم انسانی در آزمایشگاه را تأمین مالی کرده است که رهبری آن بر عهده «جوی ژانگ» در دانشگاه کنت است.
«تام کالینز»، مدیر ارشد پژوهش در ولکام، به BBC گفت: «این فناوری یک روز توسعه خواهد یافت، بنابراین با انجام آن از حالا، حداقل تلاش می‌کنیم این کار را به مسئولانه‌ترین شکل ممکن انجام دهیم و به صریح‌ترین شکل ممکن با پرسش‌های اخلاقی و انسانی روبه‌رو شویم.»