مرگ اجتناب‌ناپذیر است. اما مسیر رسیدن به آن، اصلاً یکسان نیست.
میانگین امید به زندگی در بدو تولد در سراسر جهان اکنون حدود ۷۳ سال است، اما این عدد بین کشورهای مختلف و حتی بین ایالت‌های مختلف آمریکا تفاوت زیادی دارد. من — و احتمالاً بسیاری از خوانندگان — افرادی را می‌شناسم که با افزایش سن تقریباً تغییری در توانایی‌هایشان نداشته‌اند و در مقابل، افرادی را هم می‌شناسم که به محض ورود به سال‌های پیری، به سرعت دچار افت توانایی شده‌اند. این واقعیت‌ها این پرسش را مطرح می‌کند: چطور می‌توانیم روند پیری بیولوژیکی خود را به طور چشمگیری کند کنیم؟ و آیا در آینده نزدیک به کشف چشمه جوانی نزدیک‌تر خواهیم شد؟
مرد نه‌چندان صد ساله ! هم خبر خوب داریم و هم خبر بد.
اول خبر بد: به احتمال زیاد، برای طول عمر ما یک حد نهایی وجود دارد. مطالعه‌ای در سال گذشته نشان داد که هرچند امید به زندگی از اوایل قرن بیستم تاکنون تقریباً در همه‌جا رو به افزایش بوده، اما نرخ این افزایش طی ۳۰ سال گذشته در آمریکا و دیگر کشورهای با درآمد بالا به‌طور قابل توجهی کاهش یافته است. در حال حاضر، تنها حدود ۳ درصد از زنان و ۱ درصد از مردان در آمریکا انتظار می‌رود که به ۱۰۰ سالگی برسند. این یافته‌ها و تحقیقات مشابه نشان می‌دهد که افزایش رادیکال طول عمر، دست‌کم در آینده نزدیک، بعید است.
با این حال، تمام امید از بین نرفته است. بسیاری از پژوهشگران حوزه پیری، خواستار یک نگاه جدید شده‌اند. آن‌ها معتقدند که به‌جای تمرکز صرف بر افزایش طول عمر، باید تلاش کنیم که "دوره سلامت" خود را افزایش دهیم — یعنی سال‌های باقی‌مانده‌ای از عمر که در آن از سلامت نسبی برخورداریم. این دو مفهوم کاملاً از هم جدا نیستند. تحقیقات روی سالمندترین افراد شناخته‌شده نشان داده است که آن‌ها در تمام طول عمر خود نسبت به میانگین افراد، از سلامت بهتری برخوردار بوده‌اند. با این حال، افرادی هم وجود دارند که در دهه ۷۰ یا ۸۰ زندگی‌شان فوت می‌کنند، بدون این‌که دچار بسیاری از مشکلات مزمن سلامتی شوند که معمولاً هم‌سالان آن‌ها را گرفتار می‌کند.
الفبای آشکار طول عمر
خبر خوب این است که چندین روش علمی و اثبات‌شده برای افزایش یا حفظ سلامت ما در دوران پیری وجود دارد. بسیاری از این روش‌ها جای تعجب ندارد؛ مثل فعالیت بدنی. هر نوع و هر میزان ورزش — چه دویدن، چه وزنه‌برداری یا تمرینات انعطاف‌پذیری — برای شما مفید است، بدون توجه به سن‌وسال.
«شکی نیست که ورزش منظم با افزایش طول عمر و سبک زندگی سالم همراه است،» سانجای سینها، دانشیار پزشکی بالینی در سیستم سلامت مونت ساینای و پزشک مرکز سلامت در هادسون یاردز، به گیزمودو گفت. «داده‌هایی وجود دارد که ورزش را با کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی، بیماری‌های متابولیک، سرطان‌ها و بیماری‌های نورودژنراتیو (تحلیل‌برنده سیستم عصبی) مرتبط می‌کند.»
رژیم غذایی نیز نقش مهمی در کند کردن روند پیری ایفا می‌کند. رژیم‌های غذایی متعددی با افزایش طول عمر و سلامت عمومی مرتبط شده‌اند، اما به گفته سینها، رژیم غذایی مدیترانه‌ای از همه پایدارتر و اثربخش‌تر است. این رژیم بر مصرف فراوان سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل، حبوبات، مغزها، روغن زیتون، مصرف متوسط ماهی و مرغ، و مصرف محدود گوشت قرمز و فرآوری‌شده، شکرهای تصفیه‌شده و چربی‌های اشباع‌شده تأکید دارد. یک بررسی در سال ۲۰۲۳ که شامل ۴۰ کارآزمایی بالینی بود، نشان داد که رژیم مدیترانه‌ای در افزایش طول عمر افراد دارای ریسک بالای بیماری‌های قلبی‌عروقی از شش رژیم دیگر عملکرد بهتری داشته است.
همچنین کارهایی وجود دارد که می‌توانیم برای افزایش طول عمر خود از آن‌ها اجتناب کنیم یا مصرفشان را به حداقل برسانیم. سیگار کشیدن، مصرف زیاد الکل (هرچند درباره مصرف کم تا متوسط الکل داده‌ها نامشخص‌تر است) و سبک زندگی کم‌تحرک، همگی با کاهش طول عمر ارتباط دارند. البته برخی ریسک‌های ناشناخته یا غیرمنتظره سلامت نیز می‌توانند عمر ما را کوتاه‌تر کنند و این موضوع تصویر کلی را پیچیده‌تر می‌کند. برای مثال، مطالعه‌ای که همین هفته منتشر شد، ارتباط احتمالی بین روند سریع‌تر پیری و کابوس‌های مکرر را نشان داد.
شکست‌ها و پیشرفت‌های مقابله با پیری
ما هنوز چیزهای زیادی درباره زیست‌شناسی پیری نمی‌دانیم و دانسته‌هایمان درباره راه‌های درمانی برای کند کردن آن حتی کمتر است. درست است که می‌توانید در داروخانه‌های آنلاین یا قفسه‌های فروشگاه‌ها، ده‌ها مکمل یا محصول دیگر را ببینید که ادعا می‌کنند خاصیت ضدپیری دارند، اما وقتی دقیق‌تر بررسی کنید، متوجه می‌شوید که داده‌های علمی پشت این ادعاها معمولاً پراکنده یا بسیار ابتدایی است. همین ماه، دانشمندان موسسه ملی سلامت آمریکا (NIH) نتوانستند شواهدی پیدا کنند که کاهش سطح تائورین، یک آمینواسید نیمه‌ضروری که معمولاً به‌عنوان مکمل فروخته می‌شود، با روند پیری مرتبط است — برخلاف تحقیقات قبلی.
«در حالی‌که ممکن است این مکمل‌ها تأثیرات مثبتی بر برخی ژن‌ها و پروتئین‌هایی داشته باشند که با روند پیری در ارتباط هستند، اما هیچ‌یک از این مکمل‌ها در آزمایش‌های انسانی دقیق و معتبر، اثبات نکرده‌اند که می‌توانند طول عمر را افزایش دهند،» سینها گفت. «من فکر نمی‌کنم هیچ‌یک از این محصولات یا ترکیبات، نسبت به بقیه برجسته یا مؤثرتر باشند.»
این به این معنا نیست که هیچ داروی امیدوارکننده‌ای برای افزایش طول عمر در دست توسعه نیست. سال گذشته، یک مطالعه سراسری روی ۳۰۰۰ نفر بالای ۶۵ سال آغاز شد تا متفورمین — دارویی قدیمی و حیاتی برای دیابت نوع ۲ — را از نظر تأثیر بر افزایش طول عمر آزمایش کند (انتظار می‌رود این آزمایش تا سال ۲۰۳۰ به پایان برسد). داروی راپامایسین، که برای جلوگیری از رد عضو در پیوندها استفاده می‌شود، نیز در آزمایش‌هایی برای مقابله با پیری و اختلالات مرتبط با سن مورد بررسی قرار دارد. پژوهشگرانی مانند آنتونی مولینا، استاد پزشکی در دانشکده پزشکی دانشگاه کالیفرنیا، سن دیگو، امیدوارند که به زودی شاهد موفقیت‌های واقعی در برخی از این آزمایش‌ها باشیم.
«چنین آزمایش‌های بالینی به لطف پیشرفت در توسعه نشانگرهای زیستی پیری بیولوژیکی ممکن شده است؛ نشانگرهایی که می‌توان آن‌ها را همراه با بررسی نتایج بالینی و عملکردی سلامت افراد در سنین مختلف ارزیابی کرد،» مولینا که همچنین مدیر علمی مؤسسه استاین برای تحقیقات پیر شدن و مرکز سلامت سالمندی است، به گیزمودو گفت. «من انتظار دارم که طی چند سال آینده متوجه شویم چه چیزی واقعاً مؤثر است و چه چیزی از نظر داده‌های انسانی پشتوانه‌ای ندارد.»
دانشمندان همچنین همچنان در حال کشف محرک‌های زیستی جدید مرتبط با پیری هستند. به عنوان مثال، پژوهشگران مرکز علوم سلامت دانشگاه تگزاس در سن آنتونیو روی ویژگی‌ای کار می‌کنند که آن را «مقاومت ایمنی» (Immune Resilience) نامیده‌اند — یعنی توانایی سیستم ایمنی بدن برای مقابله با عفونت‌ها و تهدیدهای واقعی بدون ایجاد التهاب اضافی و غیرضروری. در مطالعه‌ای که آوریل امسال منتشر شد، آن‌ها دریافتند که افراد میانسالی که از بهترین سطح مقاومت ایمنی برخوردارند، ممکن است نسبت به افرادی با ضعیف‌ترین سیستم ایمنی، ۱۵ سال مزیت بقا داشته باشند.
دکتر سونیل آهوجا، استاد پزشکی در دانشگاه علوم سلامت تگزاس و مدیر مرکز پزشکی شخصی‌شده در سیستم سلامت کهنه‌سربازان جنوب تگزاس، به گیزمودو گفت.: «التهاب کاملاً ضروری است، اما باید در زمان مناسب، میزان مناسب، نوع مناسب و مدت زمان مناسب رخ دهد،»
دلایلی برای خوش‌بینی
آهوجا می‌گوید که عادات سبک زندگی که به طور گسترده توصیه می‌شوند، مانند ورزش و رژیم غذایی سالم، با مقاومت ایمنی مرتبط هستند. اما او امیدوار است که در آینده، پزشکان بتوانند درمان‌های شخصی‌سازی‌شده‌ای ارائه دهند که مقاومت ایمنی فرد را افزایش دهد و در نتیجه سالمندی سالم او را حفظ کند. او معتقد است که با تحلیل دقیق ویژگی‌های ژنتیکی، متابولیسم، میکروبیوم و سایر خصوصیات ذاتی افراد، امکان طراحی رژیم‌های غذایی یا داروهای پیشگیرانه مخصوص هر فرد وجود خواهد داشت، مشابه آنچه اکنون در درمان سرطان انجام می‌شود که بر اساس ویژگی‌های منحصر به فرد تومور، درمان تنظیم می‌شود.
البته ما هنوز به آن نقطه نرسیده‌ایم. اما یک دلیل دیگر برای امیدوار بودن وجود دارد: خودِ خوش‌بینی به نظر می‌رسد می‌تواند باعث افزایش طول عمر و سلامت شود.
«مردم اغلب از من می‌پرسند که غذای جادویی یا ابرغذا چیست. و من می‌گویم که در واقع، ابرغذای واقعی نگرش و طرز فکر شماست. افرادی که به زندگی و استرس‌هایشان با دید مثبت نگاه می‌کنند، معمولاً — بر اساس داده‌هایی که ما و دیگران به دست آورده‌ایم — در بدنشان نوعی حالت ضدالتهابی حفظ می‌شود،» آهوجا گفت.
هیچ‌کس برای همیشه زنده نمی‌ماند. اما کارهای زیادی می‌توان انجام داد تا زمان زندگی‌مان تا حد ممکن دلپذیر و سالم باشد. با کمی خوش‌شانسی، نکات و راهکارهای بیشتری برای افزایش طول عمر در همین طول عمر ما کشف خواهد شد.