مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد که انسان‌ها آن‌قدر سد در سراسر جهان ساخته‌اند که قطب‌های زمین از محور چرخش سیاره منحرف شده‌اند.
طی ۲۰۰ سال گذشته، بشر نزدیک به ۷۰۰۰ سد عظیم ساخته و به‌اندازه‌ای آب پشت آن‌ها ذخیره کرده است که باعث جابه‌جایی قطب‌های زمین حدود سه فوت (تقریباً یک متر) و کاهش سطح دریاها در سطح جهانی به میزان ۲۱ میلی‌متر (۰.۸۳ اینچ) شده است. این یافته‌ها در پژوهشی جدید که در مجله Geophysical Research Letters منتشر شده، ارائه شده‌اند.
این جابه‌جایی به این دلیل امکان‌پذیر است که پوسته جامد زمین لایه‌ای سخت را دور لایه‌ای از ماگمای خمیری و مذاب تشکیل می‌دهد. بنابراین، هر زمان که جرم قابل توجهی در سطح زمین دوباره توزیع شود، لایه بیرونی زمین دچار نوسان شده و نسبت به درون مذاب زمین جابه‌جا می‌شود. در نتیجه، موقعیت قطب‌های زمین تغییر می‌کند و از نواحی سطحی متفاوتی عبور می‌کنند—پدیده‌ای که به آن «سرگردانی واقعی قطب‌ها» یا True Polar Wander گفته می‌شود.
ناتاشا والنسیک، دانشجوی تحصیلات تکمیلی در دانشگاه هاروارد و نویسنده اصلی این مطالعه، در بیانیه‌ای گفت:
«زمانی که ما آب را پشت سدها محبوس می‌کنیم، نه‌تنها این کار باعث کاهش سطح آب اقیانوس‌ها و در نتیجه افت سطح دریاها می‌شود، بلکه باعث بازتوزیع جرم در سطح جهان نیز می‌گردد.»
در این مطالعه، والنسیک و تیمش از یک پایگاه داده جهانی از سدها که پیش‌تر منتشر شده بود استفاده کردند تا موقعیت سدها، حجم ذخیره‌سازی آب، و تأثیر آن بر توزیع جرم زمین را بررسی کنند. این پایگاه داده پیش‌تر نشان داده بود که ۶,۸۶۲ سد بزرگ که بین سال‌های ۱۸۳۵ تا ۲۰۱۱ ساخته شده‌اند، باعث کاهش سطح دریاها شده‌اند. به‌طور کلی، این سدها آن‌قدر آب ذخیره می‌کنند که می‌توان دو بار «گرند کنیون» را با آن‌ها پر کرد.
نتایج نشان داد که ساخت سد در جهان، باعث تغییر قطب‌های زمین در دو مرحله شده است:
- مرحله اول، از سال ۱۸۳۵ تا ۱۹۵۴، با موج ساخت سد در آمریکای شمالی و اروپا هم‌زمان بود. این مناطق به سمت استوا جابه‌جا شدند، و در نتیجه، قطب شمال حدود ۲۵ سانتی‌متر (۸ اینچ) به‌سمت نصف‌النهار ۱۰۳ شرقی—که از روسیه، مغولستان و چین عبور می‌کند—منتقل شد.
- مرحله دوم، بین سال‌های ۱۹۵۴ تا ۲۰۱۱، عمدتاً شامل ساخت سد در آسیا و شرق آفریقا بود. در نتیجه، قطب شمال ۵۷ سانتی‌متر (۲۲ اینچ) به‌سمت نصف‌النهار ۱۱۷ غربی—که از آمریکای جنوبی غربی و اقیانوس آرام جنوبی عبور می‌کند—منتقل شد.
سرگردانی قطب‌ها روندی خطی ندارد، بلکه به‌شکلی نامنظم و نوسانی رخ می‌دهد، به همین دلیل جابه‌جایی کلی دقیقاً برابر با ۳.۷ فوت نیست.
هرچند این نتایج نسبتاً ظریف به‌نظر می‌رسند، اما اهمیت زیادی دارند؛ چرا که نشان می‌دهند دانشمندان باید ذخیره‌سازی آب در سدها را در مدل‌سازی‌های آینده برای پیش‌بینی افزایش سطح دریا در نظر بگیرند. در قرن بیستم، سطح دریاها بین ۱۲ تا ۱۷ سانتی‌متر افزایش یافت، اما طبق گفته والنسیک، انسان‌ها تقریباً یک‌چهارم این حجم را پشت سدها نگه داشته‌اند.
او می‌گوید:
«بسته به اینکه سدها و مخازن را کجا قرار می‌دهیم، هندسه افزایش سطح دریا تغییر خواهد کرد. این یک عامل دیگر است که باید در نظر بگیریم، چون این تغییرات می‌توانند بسیار بزرگ و قابل توجه باشند.»