ما همه صحنه‌های دراماتیک برخورد صاعقه به درختان تنومند را دیده‌ایم؛ جایی که شاخه‌های درخت در آتش شعله‌ور می‌شوند. اما واقعاً چند وقت یک‌بار چنین اتفاقی می‌افتد؟ پژوهشگران تا همین اواخر نمی‌دانستند صاعقه تا چه حد بر جنگل‌ها تأثیر می‌گذارد.
اکنون پژوهشگرانی از دانشگاه فنی مونیخ (TUM) مدلی رایانه‌ای توسعه داده‌اند که به گفته‌ی خودشان، نخستین برآورد از تأثیر صاعقه بر اکوسیستم‌های جنگلی در سراسر جهان را ارائه می‌دهد. بر اساس این مطالعه، صاعقه تأثیر بیشتری بر جنگل‌ها دارد نسبت به آنچه پیش‌تر تصور می‌شد. آن‌ها تخمین می‌زنند که حدود ۳۲۰ میلیون درخت در سال بر اثر برخورد صاعقه می‌میرند—و این شامل درختانی که در آتش‌سوزی‌های ناشی از صاعقه می‌سوزند نمی‌شود.
پژوهشگران در این مطالعه که ماه گذشته در مجله Global Change Biology منتشر شده، توضیح دادند: «صاعقه عامل اختلال مهمی در اکوسیستم‌های جنگلی است که اغلب نادیده گرفته می‌شود.»
برای رسیدن به این برآورد، آن‌ها داده‌های مشاهده‌ای و الگوهای جهانی صاعقه را در یک شبیه‌سازی شناخته‌شده از پوشش گیاهی جهانی تلفیق کردند. مدل رایانه‌ای نشان می‌دهد که درختان کشته‌شده بر اثر صاعقه، ۲.۱٪ تا ۲.۹٪ از کل کاهش زیست‌توده گیاهی سالانه را تشکیل می‌دهند. در حالی که گیاهان و درختان در طول عمر خود از طریق فتوسنتز دی‌اکسید کربن جذب می‌کنند، پس از مرگ و تجزیه مقدار قابل توجهی از آن را دوباره به جو بازمی‌گردانند. از این رو، این ارقام برای درک بهتر چرخه کربن زمین اهمیت دارند.
آندریاس کراوزه، نویسنده اصلی این مطالعه و پژوهشگر در کرسی تعاملات سطح زمین و جو دانشگاه TUM، در بیانیه‌ای گفت: «با استفاده از این مدل ترکیبی، اکنون نه تنها می‌توانیم تخمین بزنیم که چند درخت در سال بر اثر صاعقه می‌میرند، بلکه می‌توانیم مناطق بیشترین آسیب را شناسایی کرده و پیامدهای آن برای ذخیره‌سازی کربن جهانی و ساختار جنگل را نیز ارزیابی کنیم.»
تجزیه زیست‌توده درختان کشته‌شده بر اثر صاعقه بین ۷۷۰ میلیون تا ۱.۰۹ میلیارد تن دی‌اکسید کربن در سال تولید می‌کند. به گفته پژوهشگران، این عدد به طرز شگفت‌انگیزی بالا است. برای مقایسه، گیاهان زنده‌ای که در آتش‌سوزی‌ها می‌سوزند، حدود ۱.۲۶ میلیارد تن CO2 در سال آزاد می‌کنند. با این حال، هر دوی این ارقام در برابر کل انتشارات دی‌اکسید کربن ناشی از آتش‌سوزی‌ها (شامل سوختن چوب‌های مرده و مواد خاکی) که حدود ۵.۸۵ میلیارد تن در سال است، ناچیز به نظر می‌رسند.
کراوزه گفت: «بیشتر مدل‌های اقلیمی پیش‌بینی می‌کنند که در دهه‌های آینده فراوانی صاعقه افزایش خواهد یافت، بنابراین باید توجه بیشتری به این عامل اختلال که اغلب نادیده گرفته می‌شود، داشته باشیم. در حال حاضر، مرگ‌ومیر درختان ناشی از صاعقه بیشتر در مناطق استوایی اتفاق می‌افتد. اما مدل‌ها نشان می‌دهند که فراوانی صاعقه عمدتاً در عرض‌های جغرافیایی میانی و بالاتر افزایش خواهد یافت، به این معنا که مرگ درختان ناشی از صاعقه می‌تواند در جنگل‌های معتدل و شمالی نیز اهمیت بیشتری پیدا کند.»
پژوهشگران استدلال می‌کنند که مدل‌های اکوسیستم باید مرگ‌ومیر ناشی از صاعقه را در نظر بگیرند تا بتوانند پویایی پوشش گیاهی را بهتر پیش‌بینی کنند. جالب اینجاست که همه درختان پس از برخورد صاعقه نمی‌میرند—در واقع، بعضی‌ها حتی انگار از آن خوششان می‌آید!