گیاه عنکبوتی یکی از همان گیاهان خانگی رایجی است که احتمالاً همین حالا یکی در خانهتان دارید. این گیاه با برگهای بلند و سبزش شناخته میشود که بچهگیاهها را مثل مادری که کودک خود را در آغوش گرفته، آویزان نگه میدارد. پژوهشهای تازه نشان میدهد این «در آغوش گرفتن» فقط یک تصویر شاعرانه نیست؛ بلکه ممکن است نوعی رفتار شبهمادری باشد که پیش از این در دنیای گیاهان مشاهده نشده بود.
در مقاله ای که داخل نشریه bioRxiv چاپ شده است ، پژوهشگران هنگام مطالعه Chlorophytum comosum یا همان گیاه عنکبوتی دریافتند که اگر ساقه باریک میان گیاه مادر و نوزاد — که «استولون» نام دارد — قطع شود، بچهگیاه تقریباً همیشه میمیرد. استولون فقط یک «بازو» برای نگهداشتن بچهگیاه نیست؛ نقش آن بسیار شبیه جفت و بند ناف در پستانداران است و مواد حیاتی را تا زمانی که نوزاد بتواند مستقل شود، منتقل میکند.
در دنیای جانوران، مراقبت والدینی پدیدهای رایج است، اما گیاهان معمولاً والدینی «بیدخالت» به حساب میآیند. آنها بذرها را رها میکنند، به باران امید میبندند و ادامه ماجرا را به شانس میسپارند. برخی گیاهان برای تضمین بقای نسل کمی بیشتر تلاش میکنند، اما مراقبت پس از تولد در دنیای گیاهان تقریباً وجود ندارد. بااینحال، گیاه عنکبوتی یک استثنای جالب است.
این گیاه بهصورت غیرجنسی تکثیر میشود و بچهگیاه را مستقیماً از گیاه مادر و از طریق «رانرها» یا همان رشتههای باریک و دراز تولید میکند؛ رشتههایی که در جهات مختلف رشد میکنند و به دنبال جایی میگردند تا به آن بچسبند و ادامه رشد دهند.
پژوهشگران با دقت گیاه مادر و بچهگیاههای متصل به آن را بررسی کردند و تغییرات مربوط به ساختار، بیوشیمی و واکنشهای تنشی را زیر نظر گرفتند. آنها دریافتند که بچهگیاههای عنکبوتی ابتدا توانایی فتوسنتز را بهدست میآورند و سپس بهتدریج ریشههای خود را شکل میدهند.
در این مرحله، استولون آب، مواد مغذی و سیگنالهای شیمیایی را منتقل میکند. وقتی شرایط سخت میشود — مثلاً در دوره خشکی یا زمانی که ریشهزایی بهخوبی پیش نمیرود — گیاه مادر این اتصال را برای مدت طولانیتری حفظ میکند. اما وقتی بچهگیاه بتواند بهتنهایی زنده بماند، این پیوند بهطور طبیعی خشک میشود و از بین میرود.
به بیان دیگر، گیاه مادر بچهگیاه را خودش میسازد و سپس میزان حمایت را بر اساس نیازهای «فرزند» تنظیم میکند. این دقیقاً نشانهای از رفتار مادری است — رفتاری که تا پیش از این در دنیای گیاهان تقریباً ناشناخته بود.
