پروفایل جدید بلومبرگ درباره غول لیتوگرافی هلندی ASML نشان میدهد که اقتصاد جهانی بار دیگر به توانایی یک انحصار برای شلیک لیزر به قطرات قلع وابسته است، اما این بار باید بهتر از گذشته عمل کند.
از نظر حقوقی، نظریه انحصار نمیگوید هر شرکتی که بازار را در اختیار دارد الزاماً منفی است. اگر یک شرکت محصولی بسیار برتر تولید کند و صرفاً به همین دلیل از نظر اقتصادی پیشتاز شود، قوانین ضدانحصار قرار نیست آن را به خاطر عملکرد خوب تجزیه کند. همانطور که گیزمودو اشاره کرده، ASML کاری جادویی انجام میدهد که تاکنون هیچ شرکت دیگری قادر به انجام آن نبوده است.
با این حال، انحصارها در حوزه هوش مصنوعی به شکل نگرانکنندهای فراگیر هستند. انویدیا بازار پردازندههای گرافیکی مراکز داده را در اختیار دارد و توسط نهادهای ضدانحصار آمریکا مورد بررسی قرار گرفته است. تنها ۱۰ درصد از این بازار در اختیار دیگر شرکتهاست.
انحصار ASML حتی انحصار انویدیا را کوچک جلوه میدهد. بلومبرگ ASML را گلوگاه جریان هوش مصنوعی توصیف میکند، زیرا برای ساخت پیشرفتهترین تراشههای هوش مصنوعی به ماشینهای لیتوگرافی این شرکت نیاز است و هیچ جایگزینی وجود ندارد. سهم بازار ASML در لیتوگرافی پیشرفته «صد درصد کامل» عنوان شده و این شرکت همچنان تنها تولیدکننده سیستمهای فرابنفش شدید (EUV) است که تراشههای سطح بالا به آن نیاز دارند.
ماشینهای لیتوگرافی ASML که هر کدام حدود ۴۰۰ میلیون دلار قیمت دارند، بهعنوان پیچیدهترین تجهیزات صنعتی جهان شناخته میشوند و حتی با پروازهای اختصاصی به کارخانههای سازنده تراشه منتقل میشوند. این دستگاهها با شلیک لیزر به قطرات میکروسکوپی قلع مذاب، آنها را به پلاسما تبدیل میکنند تا نور فرابنفش شدید (EUV) تولید شود؛ نوری که از خورشید هم درخشانتر است. سپس با استفاده از اپتیکهای پیشرفته، این نور متمرکز میشود تا الگوهای بسیار ظریف روی تراشهها چاپ شود؛ تراشههایی که برای آموزش و اجرای سیستمهای هوش مصنوعی به کار میروند.
در این چرخه، انویدیا طراحی تراشهها را انجام میدهد و TSMC آنها را با استفاده از ماشینهای ASML تولید میکند.
اما همانطور که بلومبرگ اشاره کرده، چالش بزرگ بعدی برای مدیرعامل ASML، کریستوف فوکه، آغاز شده است: گذار از فناوری EUV فعلی به «دیافراگم عددی بالا» (High NA). این فناوری قرار است امکان چاپ در مقیاس زیر دو نانومتر را فراهم کند. هرچه اندازه کوچکتر شود، عملکرد بالاتر، گرمای کمتر و مصرف انرژی پایینتر به دست میآید؛ موضوعی که آینده تراشههای پیشرفته و بهویژه کاربردهای هوش مصنوعی را تعیین خواهد کرد.
