به‌عنوان یک نویسنده و تولیدکننده محتوای کلاسیک ( حالت بلاگ ) تمام‌وقت، دوستان و اعضای خانواده‌ام اغلب از من می‌خواهند نگاهی به نوشته‌هایشان بیندازم.
رایج‌ترین بازخوردی که به آن‌ها می‌دهم این است: «این قسمت شبیه اینه که با ChatGPT نوشته شده. عوضش کن.» همیشه ردپاهایی هست که نشان می‌دهند متن توسط هوش مصنوعی نوشته شده — و باید این موارد را شناسایی کنیم، چون می‌تواند به اعتبار شما نزد خوانندگان، مدیران استخدام و حتی عزیزانتان آسیب بزند.
واقعیت این است که مردم در نوشتن با هوش مصنوعی به اندازه‌ای که فکر می‌کنند زرنگ نیستند. و از آن طرف، خوانندگان هر روز در تشخیص این نوع نوشته‌ها مهارت بیشتری پیدا می‌کنند.
۱. ساختار بسیار منظم و تکراری
متون تولیدشده توسط هوش مصنوعی معمولا الگودار و تکراری هستند. مثلا بسیاری از مدیران منابع انسانی جملات یکسانی را در نامه‌های انگیزشی می‌بینند، که باعث می‌شود شانس داوطلب کمتر شود.
برخی عبارت‌های رایج ChatGPT عبارت‌اند از:
- وارد شدن به ...
- مهم است به خاطر داشته باشید ...
- قطعاً، (در اینجا هست/هستند)
- به یاد داشته باشید ...
- پیمایش در (چشم‌انداز/پیچیدگی‌های ...)
- بررسی جزئیات ...
- بر اساس اطلاعات ارائه‌شده ...
۲. بوی کلی‌گویی می‌دهد
ChatGPT بر اساس پیش‌بینی متن کار می‌کند و از داده‌های عظیم بهره می‌برد. اما مشکل اینجاست که بیشتر نوشته‌ها در اینترنت کلی و بی‌محتوا هستند.
مثلاً وقتی نوشتم «چطور می‌تونم وقت‌شناس‌تر باشم؟»، جواب این بود:
وقت‌شناسی یکی از عادات مفید زندگی است. برای وقت‌شناسی باید موانع و تاخیرهای احتمالی را در نظر گرفت...
همه‌اش بدیهی و بی‌روح بود. نه حرف تازه‌ای، نه احساس، نه تجربه‌ای انسانی.
۳. فقط از دید دوم یا سوم شخص نوشته شده
متون هوش مصنوعی معمولاً از اول‌شخص استفاده نمی‌کنند، مگر اینکه شما آن را به‌صورت خاص در ورودی بیاورید. همچنین، سبک روایت در کل متن یکسان است: یا دوم‌شخص یا سوم‌شخص — نه ترکیبی از هر دو.
در حالی که نویسندگان انسانی معمولاً بین سبک‌ها جابه‌جا می‌شوند. مثلا:
«باور نمی‌کنی چی شد. امروز با فِرِد صحبت می‌کردم...»
یا:
«اون کفشاشو درآورد و دوید وسط خیابون. من مونده بودم، گفتم، ‘چی؟!’»
این تغییر صدا طبیعی‌ست و باعث می‌شود متن زنده به‌نظر برسد.
۴. مستقیم وارد فهرست می‌شود
اگر مقاله‌ای را باز کردید و بلافاصله دیدید لیست‌های عددی یا بولت‌دار شروع شده، احتمال زیادی دارد که ChatGPT آن را نوشته باشد.
مثلاً به پرسش «چگونه شادتر باشم؟» این‌طور پاسخ داد:
- دیدگاه مثبت داشته باشید
- ورزش کنید
- با دیگران ارتباط برقرار کنید...
حتی اگر شماره‌ها را حذف کنید، هنوز هم فرم کلی‌اش مشکوک است.
(بله، من هم اینجا دارم از فهرست استفاده می‌کنم، اما نویسنده‌اش منم!)
۵. عمق ندارد
ChatGPT جملات منسجم و انسان‌گونه می‌سازد — اما فقط در ظاهر.
هوش مصنوعی از آوردن آمار و داده‌های خاص پرهیز می‌کند چون ممکن است اشتباه باشد. پس برای انسان‌تر نوشتن:
- خاص باشید
- از نام‌ها و عددها استفاده کنید
- جزئیات حسی (دیداری، بویایی، شنیداری) توصیف کنید
- اشیا را شخصیت‌پردازی کنید؛ از تشبیه و استعاره بهره ببرید
- طنز بیاورید؛ شوکه کنید!
این تکنیک‌ها باعث می‌شوند متن از الگوهای خشک AI فراتر برود.
۶. خط تیره بلند (em dash) همه جا هست
قبلاً یکی از نشانه‌های ChatGPT استفاده زیاد از ویرگول بود. اما حالا در نسخه‌های جدیدتر، خط تیره بلند «—» جای آن را گرفته است.
این برای من دردناک است، چون خودم عاشق خط تیره هستم! ولی الان در اغلب نوشته‌های بلند ChatGPT به‌کار می‌رود — و این خودش یک هشدار است.
۷. موازی‌سازی بیش‌ازحد
یکی از مشخص‌ترین نشانه‌ها همین است.
مثلاً در مقاله‌ای در مورد عشق که ChatGPT نوشت، چند بار این الگو تکرار شد:
- عشق فقط شادی نیست — شدت احساسات هم هست.
- عشق واقعی فقط حس خوب نیست — اعتماد و آسیب‌پذیری هم هست.
- عاشق شدن فقط رمانتیک بودن نیست — شناختن خودِ تازه‌تان هم هست.
این نشان می‌دهد مدل‌های زبانی چقدر ساده‌لوح هستند. ساختارهای زبانی را کورکورانه تکرار می‌کنند.
۸. هیچ غلط املایی ندارد
غلط املایی گاهی افتخاری‌ست که انسان‌ها می‌پوشند. چون نشان می‌دهد پشت نوشته یک آدم نشسته.
ChatGPT تقریبا هرگز غلط نمی‌نویسد — و این بی‌نقص بودن، گاهی مشکوک است. ما انسان‌ها بعضی وقت‌ها کلمات را اشتباه استفاده می‌کنیم، خیلی روراست می‌نویسیم یا ناخواسته پیچیده می‌شویم.
این «کج‌وکوله‌گی» است که متن را زنده نگه می‌دارد.
۹. ساختار جملات همگی شبیه هم هستند
نشانه ساده دیگر: همه جمله‌ها تقریباً هم‌طول‌اند — و معمولاً بلند. نویسنده‌های انسانی جمله‌های کوتاه، متوسط و بلند را ترکیب می‌کنند. مثل این. خیلی کوتاه. بعد کمی بلندتر. بعد دوباره کوتاه.
ChatGPT این کار را نمی‌کند.
حتی اگر ورودی کوتاه بدهید، باز هم بعد از چند جمله به حالت «حرافِ ماشینی» برمی‌گردد. میانگین ۲۷ کلمه در هر جمله؟ فاجعه است.
۱۰. بین نوشته‌های مختلف انسجام نیست
هر نویسنده‌ای امضای خودش را دارد. چه در نحوه بیان، چه در لحن. بعضی‌ها همدل‌اند، بعضی عصبانی.
وقتی کسی زیاد می‌نویسد، خواننده‌های وفادار می‌توانند متن او را حتی بدون دیدن نام نویسنده تشخیص دهند.
اما هوش مصنوعی این‌طور نیست. هر بار صدایش عوض می‌شود. لحن ندارد. شخصیت ندارد. به خواننده حرف می‌زند، نه با او.
۱۱. بیش از حد محتاط است
ChatGPT معمولا از قطعیت دوری می‌کند. خیلی محافظه‌کار است. عباراتی مثل:
- معمولاً
- اغلب اوقات
- ممکن است
- همیشه این‌طور نیست
مثلاً وقتی پرسیدم «چرا بعضی ازدواج‌ها دوام نمی‌آورند؟» پاسخ پر بود از:
ممکن است از هم دور شوند
بعضی ازدواج‌ها مشکل دارند
کار ممکن است فاصله بیندازد
اگر متن بیش از حد از کلمات احتیاط‌آمیز استفاده کرده، به احتمال زیاد ساخته‌ی AI است.
۱۲. تیتر مقاله دوپاره است (با «:»)
قبل از ظهور ChatGPT، استفاده از دونقطه در تیترها رایج نبود. اما حالا همه جا هست. مثلاً:
۱۰ نشانه که نشان می‌دهد با هوش مصنوعی نوشته‌اید: راهنمای نویسندگان
اگر نویسنده‌ای چند مقاله پشت‌سرهم با تیترهای دوپاره بنویسد، احتمال زیادی دارد که از ChatGPT استفاده کرده باشد.
۱۳. پر از کلیشه‌های وبلاگی‌ست
کلیشه‌های وبلاگی برای تشخیص خیلی آسان‌اند — و چون فراوان‌اند، مدل‌های زبانی عاشقشان هستند. مثل:
- «همه می‌خواهند که ...»
- «نیازی به گفتن نیست ...»
- «آیا تا حالا فکر کرده‌اید که ...»
- «و حالا بدون مقدمه ...»
- «شاید بپرسید چرا ...»
- «اما برای بیشتر مردم، این واقع‌گرایانه نیست»
- «آه، بله، ...»
- «قدرت تغییر در دستان شماست»
- «این ممکن است باعث شود که فکر کنید ...»
این‌ها تیپیک‌ترین کلیشه‌هایی‌ست که مدل زبانی تولید می‌کند.
نتیجه‌گیری
همه نشانه‌های بالا را باید در کنار هم دید، نه اینکه فقط یکی از آن‌ها دلیل قطعی باشد. اما بعضی از آن‌ها به‌شدت گویا هستند.
در نظرسنجی‌هایی که گرفته‌ام، بیشتر خواننده‌ها از اینکه بدون اطلاع در معرض متن تولیدشده توسط AI قرار بگیرند متنفرند.
تجربه‌ام همیشه این را نشان داده: خواننده‌ها می‌خواهند با انسان‌ها ارتباط بگیرند. آن‌ها صدای واقعی می‌خواهند — با تمام آشوب، اشتباهات تایپی و دیدگاه‌های ناقص اما انسانی.
تا جایی که می‌توانید، طوری بنویسید که بازتابی از خودتان باشد. در تله نامه‌های انگیزشی کلیشه‌ای و هم‌شکل که ۸۰ نفر دیگر هم نوشتند نیفتید.
و هر کاری می‌کنید، لطفاً هیچ‌وقت از کلمه «کاوش» استفاده نکنید!
موفق باشید.