انسانها از زمانهای بسیار دور درباره وجود حیات در ورای زمین اندیشه کردهاند. در دهه ۱۹۰۰، دانشمندان بهطور فعال جستجوی شواهدی برای اثبات این موضوع را آغاز کردند. با این حال، هنوز چیزی نیافتهایم. هرچند تنها چند دهه از این تلاشها گذشته و فناوری هر روز در حال پیشرفت است، اما اگر همچنان دست خالی بمانیم چه؟
در مطالعهای که دوشنبه در مجله اخترشناسی منتشر شد، گروهی بینالمللی از پژوهشگران به این پرسش پرداختند و استدلال کردند که حتی نبودِ شواهد نیز میتواند اطلاعات ارزشمندی در اختیار ما بگذارد. این پژوهش نشان میدهد که شناسایی تعدادی سیارهی فراخورشیدی بدون حیات میتواند به دانشمندان کمک کند تا با اطمینان بیشتری تعیین کنند که آیا حیات در ورای زمین رایج است یا نادر.
بهطور خاص، پژوهشگران با استفاده از مدلسازی آماری پیشرفته نشان دادند که اگر در ۴۰ تا ۸۰ سیاره فراخورشیدی نشانهای از حیات یافت نشود، میتوان نتیجه گرفت که کمتر از ۱۰ تا ۲۰ درصد از سیارات مشابه در جهان دارای حیات هستند. هرچند این عدد شاید در نگاه اول چندان چشمگیر به نظر نرسد، اما در واقع نشاندهندهی یک حد بالا برای میزان شیوع احتمالی حیات در ورای زمین است—حدی که در حال حاضر در اختیار نداریم. با این حال، حتی اگر تنها ۱۰ درصد سیارات کهکشان راه شیری میزبان حیات باشند، این رقم به دستکم ۱۰ میلیارد دنیا میرسد.
«چنین نتیجهای میتواند نقطهی عطفی باشد،» دنیل انگِرهاوزن، نویسنده اصلی مطالعه و اخترزیستشناس در مؤسسه فناوری زوریخ (ETH Zurich)، در بیانیهای از مؤسسه SETI گفت. «حتی اگر حیات را نیابیم، بالاخره میتوانیم کمیسازی کنیم که سیارات با نشانههای زیستی قابل شناسایی، چقدر نادر یا رایج هستند.»
نشانههای زیستی (biosignatures) نشانگر فرآیندهای زیستی هستند و از این رو، نشانههای بالقوهای از وجود حیات بهشکل شناختهشدهی آن محسوب میشوند. همچنین شایان ذکر است که همهی اجرام شبیه سیاره که بیرون از منظومه شمسی قرار دارند، از نظر فنی «سیارات فراخورشیدی» (exoplanets) نامیده میشوند، در حالی که واژه «سیاره» به هشت جرمی اطلاق میشود که بهدور خورشید ما میگردند (البته ممکن است این تعریف بهزودی تغییر کند). با این وجود، برخی دانشمندان برای سادگی، سیارات فراخورشیدی را نیز بهسادگی «سیاره» مینامند.
نتایج این پژوهش بهویژه در زمینه مأموریتهای آینده که با هدف بررسی نشانههای زیستی در سیارات شبیه زمین طراحی شدهاند، اهمیت دارد؛ مانند رصدخانه دنیای قابل سکونت ناسا (HWO) و تداخلسنج بزرگ اروپایی برای سیارات فراخورشیدی (LIFE). این مأموریتها ممکن است بتوانند آنقدر سیاره بررسی کنند که به نتیجهای مانند آنچه در این مطالعه مطرح شده، برسند.