پژوهش تازهای نشان میدهد مشکل پشهها شاید از آنچه تصور میکردیم هم بدتر باشد. نتایج منتشرشده در ماه جاری حاکی از آن است که فقط پشههای ماده نیستند که میتوانند خون انسان را بمکند؛ ظاهراً پشههای نر هم قادر به این کار هستند.
دانشمندان دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا و چند مؤسسه دیگر در یک پیشچاپ منتشرشده در وبسایت bioRxiv شواهدی ارائه کردهاند که نشان میدهد برخی پشههای نر، دستکم در شرایط مناسب، از خون انسان و سایر جانوران تغذیه میکنند. به گفته پژوهشگران، این یافتهها میتواند یک باور دیرینه درباره میزان تهدید این حشرات برای انسان را زیر سؤال ببرد، هرچند برای درک بهتر این پدیده به تحقیقات بیشتری نیاز است.
جیسون رسگون، نویسنده ارشد مطالعه و متخصص بیماریهای منتقله توسط حشرات در دانشگاه پناستیت، به گیزمودو گفته است: «باید با دقت ببینیم در محیط واقعی چه اتفاقی میافتد.»
سالها تصور میشد پشههای نر فقط از شهد و منابع قندی تغذیه میکنند، در حالی که بیشتر پشههای ماده برای بقا بهطور منظم از خون جانوران استفاده میکنند. رسگون و همکارانش در ابتدا قصد نداشتند این باور رایج را به چالش بکشند.
چند سال پیش، یکی از دانشجویان تحصیلات تکمیلی رسگون هنگام انجام آزمایشهای تغذیه خونی روی پشهها در آزمایشگاه متوجه شد برخی از پشههایی که خون خورده بودند نر هستند. رسگون مانع شد که او این پشهها را دور بریزد. او به مقالهای از سال ۲۰۱۶ یاد کرده بود که در آن پژوهشگران پشههای نر گونه Culex quinquefasciatus را وادار به خوردن خون کرده بودند؛ خونی که برای آنها سمی بود و ظرف چند روز باعث مرگشان میشد. رسگون میخواست ببیند آیا همین اتفاق در گونهای دیگر هم رخ میدهد، بنابراین تیم فقط آنها را زیر نظر گرفت. برخلاف انتظار، پشههای نر خونخوار به همان اندازه پشههای نری که با قند تغذیه میکردند زنده ماندند.
رسگون گفت: «بسیاری از پیشرفتهای علمی همینطور اتفاق میافتد. همیشه میگویم بیشتر پیشرفتهای مهمی که در ۲۰ سال کارم داشتهام تصادفی بودهاند. معمولاً علم با این شروع میشود که: “عجیب است، اینجا چه خبر است؟” و بیشتر افراد پیگیری نمیکنند، اما باید این چیزها را دنبال کرد.»
در مجموع، پژوهشگران دریافتند دستکم پنج گونه از پشههای نر ( Cx. tarsalis ، Cx. quinquefasciatus ، Ae. aegypti ، Ae. notoscriptus و An. stephensi ) میتوانند از خون تغذیه کنند. مطالعهای که ابتدا کوچک و عجیب و با سه نویسنده بود، اکنون به پژوهشی با ۱۷ نویسنده از آلمان، اسپانیا، استرالیا و آمریکا تبدیل شده است .
با وجود جذاب بودن این یافتهها، پژوهشگران هشدار میدهند هنوز چیزهای زیادی درباره این پدیده نمیدانیم.
نتایج نشان میدهد تغذیه خونی پشههای نر به شرایط خاصی نیاز دارد؛ مهمترین آن کمآبی است. این موضوع میتواند به این معنا باشد که چنین رفتاری در طبیعت بهندرت رخ میدهد. در عین حال، رسگون یادآوری میکند که شرایط محیطی اغلب سخت است و شاید بسیاری از پشههای نر آنقدر تشنه شوند که به خونخواری روی بیاورند.
سؤال مهم دیگر این است که آیا پشههای نر میتوانند بهطور منظم بیماریها را به میزبان منتقل کنند یا نه. چند گونهای که در این پژوهش بررسی شدهاند ناقل رایج میکروبهایی هستند که انسان را بیمار میکنند. حتی اگر نقش پشههای نر در چرخه انتقال کوچک باشد، همین نقش کوچک هم میتواند اهمیت داشته باشد. پژوهشگران یادآوری میکنند که امروزه از پشههای نر عقیم برای مقابله با بیماریهایی مانند مالاریا استفاده میشود؛ رویکردی که شاید خطراتش بیش از آن چیزی باشد که تاکنون تصور میشد.
