ناسا در ماه سپتامبر وجود ششهزار سیاره فراخورشیدی را تأیید کرد، در حالی که تاکنون هیچ قمر فراخورشیدی بهطور رسمی ثبت نشده است. اکنون گروهی از ستارهشناسان روشی تازه پیشنهاد کردهاند که شاید این وضعیت را تغییر دهد.
در مقالهای که قرار است در نشریه Astronomy & Astrophysics منتشر شود، پژوهشگران توضیح دادهاند چگونه با استفاده از روش «آسترومتری دقیق» توانستهاند نشانههای یک قمر فراخورشیدی را بیابند. این قمر احتمالی در مدار سیاره HD 206893 B قرار دارد؛ سیارهای شبیه به مشتری در فاصله حدود ۱۳۳ سال نوری از زمین.
برآوردها نشان میدهد جرم این قمر حدود ۰.۴ برابر مشتری است، یعنی بیش از هفت برابر نپتون، هرچند هنوز بسیار کوچکتر از سیاره میزبان با جرم ۲۸ برابر مشتری محسوب میشود. پژوهشگران تأکید کردهاند این یافته باید توسط جامعه علمی بررسی شود، اما نشان میدهد آسترومتری میتواند ابزار امیدوارکنندهای برای جستوجوی قمرهای فراخورشیدی در آینده باشد. مقاله این گروه به سرپرستی کوئنتین کرال از رصدخانه پاریس هماکنون بهصورت پیشچاپ در دسترس است.
با وجود موفقیتهای بزرگ در کشف سیارههای فراخورشیدی، هنوز قمری فراخورشیدی بهطور قطعی شناسایی نشده است. روشهایی که برای یافتن سیارهها کارآمد بودهاند، در مورد قمرهای آنها نتیجه ندادهاند، هرچند در سالهای گذشته چندین نامزد قمر فراخورشیدی معرفی شده است.
واقعیت پیچیدهتر از آن است که به نظر میرسد. همانطور که در مورد سیارهها رخ میدهد، هر کشف باید بارها بررسی و تأیید شود تا اشتباهاتی مانند مشاهده سیارکها، خطاهای نوری یا یافتههای تکراری کنار گذاشته شوند. ناسا اعلام کرده است حدود هشتهزار نامزد سیاره فراخورشیدی هنوز در انتظار تأیید جامعه علمی هستند.
جستوجوی قمرهای فراخورشیدی با دشواریهای مشابه کشف سیارههای فراخورشیدی روبهرو است. در مقیاس کیهانی، خود سیارههای فراخورشیدی بسیار کوچک به حساب میآیند و اگر منظومه شمسی معیار باشد، قمرها از سیارههای میزبان کوچکترند؛ بنابراین یافتن آنها سختتر خواهد بود.
در این مطالعه همچنین اشاره شده است که تعریف مشخصی از «قمر فراخورشیدی» وجود ندارد و هنوز ابهاماتی باقی مانده، از جمله اینکه آیا میتواند شامل سیارههای دوتایی هم باشد یا نه. پژوهشگران تأکید کردهاند کمبود کشفیات در این زمینه در تضاد آشکار با فراوانی قمرها در منظومه شمسی است.
مدل جدید تلاش میکند برخی از چالشهای جستوجوی قمرهای فراخورشیدی را با ترکیب روشهای موجود برطرف کند. در این روش با اندازهگیری مستقیم لرزش فضایی سیاره میزبان، ستارهشناسان میتوانند اثر کشش گرانشی قمر احتمالی را محاسبه کنند. این کار امکان ارزیابی دقیقتر وجود قمر در اطراف سیارههای فراخورشیدی را فراهم میکند.
برای آزمایش این مدل، تیم پژوهشی موقعیتهای آسترومتری سیاره HD 206893 B را با ابزار GRAVITY در تلسکوپ بسیار بزرگ شیلی بررسی کرد. آنها تفاوتهای لرزشی میان حرکت سیاره و یک سیگنال ثانویه نزدیک را مشاهده کردند که احتمالاً مربوط به یک قمر فراخورشیدی است. روش آسترومتری همچنین به محققان اجازه داد اندازه و مدار این جرم را محاسبه کنند.
با وجود امیدواری نسبت به این سیگنال، پژوهشگران تأکید کردهاند ماهیت این نامزد هنوز قطعی نیست و نیاز به تأیید بیشتر با دادههای GRAVITY دارد. مهمتر آنکه این آزمایش نشان میدهد آسترومتری دقیق میتواند ابزار مؤثری برای کشف قمرهای فراخورشیدی باشد و نسل کنونی و آینده ابزارها «آغازگر دورهای تازه در علم مقایسهای قمرهای فراخورشیدی» خواهند بود.
