در نواحی دوردست منظومه شمسی، مادهای که اطراف جرم یخی کوچکی به نام کایرون قرار دارد، ممکن است در حال شکلگیری به یک سامانه حلقهای باشد. این رویداد نادر در زمان حال در حال وقوع است و به اخترشناسان فرصت منحصربهفردی میدهد تا روند تحول اجرام آسمانی را از نزدیک مشاهده کنند.
گروهی از دانشمندان برزیلی نشانههای اولیهای از شکلگیری سه حلقه به دور کایرون را ثبت کردهاند؛ حلقههایی که از ابری از ذرات به سامانهای کامل در حال تبدیل شدن هستند. این یافتهها که در نشریه Astrophysical Journal Letters منتشر شدهاند، ممکن است نخستین باری باشد که اخترشناسان موفق به مشاهده فرآیند شکلگیری حلقهها در اطراف یک جرم آسمانی شدهاند.
در حالی که زحل پیچیدهترین سامانه حلقهای منظومه شمسی را دارد، سیارات غولپیکر دیگر مانند مشتری، نپتون و اورانوس نیز دارای حلقه هستند. افزون بر این سیارات، تنها چند جرم کوچک مانند سنتور شاریکلو و سیارههای کوتوله هاومیا و کوآوار دارای حلقه شناخته شدهاند. این حلقهها معمولاً از ذراتی تشکیل میشوند که در اثر گرانش به دام افتادهاند.
کایرون که در سال ۱۹۷۷ کشف شد، نخستین جرمی بود که بین زحل و اورانوس شناسایی شد و نه سیاره بود و نه قمر. این کشف منجر به تعریف دستهای جدید از اجرام آسمانی به نام سنتورها شد. یکی از رازهای بزرگ درباره کایرون این بود که آیا این جرم سنگی دارای سامانه حلقهای هست یا نه.
وقتی اخترشناسان عبور کایرون از مقابل یک ستاره دوردست را رصد کردند، متوجه شدند که نور ستاره نهتنها یکبار، بلکه چند بار کاهش یافت. این الگوی غیرعادی باعث شد گمانهزنیهایی درباره وجود حلقه، دنباله دنبالهدار یا ابری موقتی از ذرات اطراف کایرون مطرح شود.
با استفاده از رصدخانه «پیکو دوس دیاس» در برزیل، تیم پژوهشی در سپتامبر ۲۰۲۳ عبور کایرون از مقابل یک ستاره دور را مشاهده کرد. آنها کاهشهای مکرر در نور ستاره را ثبت کرده و این دادهها را با مشاهدات سالهای ۲۰۱۱، ۲۰۱۸ و ۲۰۲۲ مقایسه کردند.
نتایج نشان داد که کایرون دارای سه حلقه مشخص در فاصلههای حدود ۲۷۳، ۳۲۵ و ۴۳۸ کیلومتری از مرکز خود است. همچنین یک حلقه چهارم و دورتر در فاصلهای حدود ۱۴۰۰ کیلومتری شناسایی شده که برای تأیید نهایی نیاز به مشاهدات بیشتری دارد. این حلقه چهارم در بیرون از «حد روش» قرار دارد؛ فاصلهای که در آن یک جرم کوچک بهجای تشکیل حلقه، بهسمت تشکیل قمر میل میکند.
تیم پژوهشی به سرپرستی کریستیان لوسیانو پریرا، پژوهشگر پسادکترا در رصدخانه ملی برزیل، امیدوار است با رصدهای بیشتر از عبورهای آینده کایرون از مقابل ستارگان دور، ماهیت دقیق مواد اطراف آن را بهتر شناسایی کند. اگر واقعاً سامانه حلقهای در حال شکلگیری باشد، این پدیده نادر میتواند به دانشمندان کمک کند تا درک بهتری از چگونگی شکلگیری حلقههای عظیم زحل و دیگر سیارات به دست آورند.
