اگر تا به حال شبهنگام به ماه خیره شده باشید، شاید متوجه چیزی عجیب شدهاید: یک درخشش سریع، یک برق لطیف، یا نوری ملایم که روی سطح ماه حرکت میکند. قرنهاست که مردم این نورهای گذرا را دیدهاند؛ پدیدههایی که اکنون با عنوان «پدیدههای گذرای ماه» یا TLP شناخته میشوند.
اولین ثبت دقیق این پدیده به سال ۱۷۸۷ بازمیگردد، زمانی که ویلیام هرشل، ستارهشناس بریتانیایی، لکهای درخشان روی ماه دید که چند ساعت باقی ماند. او آن را با روشنایی یک سحابی مقایسه کرد و نتوانست توضیحی برای آن بیابد. قرنها بعد، دانشمندان هنوز در پی پاسخ به همان سؤال هستند.
مشاهدات امروزی نشان میدهد این نورها اشکال مختلفی دارند؛ برخی کمنور و پراکندهاند، برخی آنقدر درخشاناند که بدون تلسکوپ از زمین دیده میشوند. آنتونی کوک، پژوهشگر فیزیک در دانشگاه ابریستویث، میگوید حدود ۳۰۰۰ مورد از این پدیدهها با تلسکوپ و دوربین ثبت شدهاند. مدت زمان آنها از چند میلیثانیه تا چند ساعت متغیر است و همین تفاوتها سرنخهایی درباره اتفاقات سطح ماه میدهند.
درخششهای سریع معمولاً ناشی از برخورد شهابسنگها با ماه هستند. حتی سنگی به اندازه یک مشت میتواند هنگام برخورد، گرما و نور تولید کند. دوربینهای پرسرعت در دهه ۱۹۹۰ این برخوردها را ثبت کردند و گمانهزنیهای چند قرنی را تأیید کردند. از آن زمان، پروژه NELIOTA آژانس فضایی اروپا نزدیک به ۲۰۰ برخورد دیگر را ثبت کرده که بسیاری از آنها در زمان بارش شهابی رخ دادهاند. چیزی که پیشتر تصادفی به نظر میرسید، اکنون شبیه به ریتمی منظم از برخوردهاست.
نورهایی که مدت بیشتری دوام دارند، ممکن است دلایل دیگری داشته باشند. برخی مطالعات نشان میدهند گاز رادون که زیر سطح ماه محبوس شده، گاهی در اثر زمینلرزههای کوچک آزاد میشود. این گاز هنگام تجزیه، نوری ضعیف تولید میکند که از زمین قابل مشاهده است. این فورانها معمولاً در مناطقی رخ میدهند که عناصر رادیواکتیو بیشتری دارند و این نظریه را تقویت میکنند.
برخی گزارشها از نورهایی سخن میگویند که ساعتها ادامه دارند. برخی پژوهشگران معتقدند باد خورشیدی ممکن است گرد و غبار ماه را به حرکت درآورد و ذرات باردار را تا ارتفاعی بالا ببرد که نور ستارگان را به سمت زمین بازتاب دهند. برخی دیگر این پدیدهها را حاصل خطای دید ناشی از ماهوارهها یا اثرات جوی زمین میدانند.
با وجود بررسیهای گسترده، ماه هنوز هم ما را به این فکر وامیدارد که شاید چیز زیادی دربارهاش نمیدانیم.
