تقریباً هر روز چنین اتفاقی می‌افتد. تصویری از یک پست در شبکه‌های اجتماعی که منتسب به چهره‌ای سرشناس مانند ایلان ماسک یا دونالد ترامپ است، در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شود و به سرعت وایرال می‌شود—چون ظاهراً نشان می‌دهد که این افراد چقدر می‌توانند «احمق» به نظر برسند. اما گاهی این پست‌ها آن‌قدر عجیب و جلب توجه‌کننده‌اند که با خودتان می‌گویید: «نکنه جعلی باشه؟» به شبکه اجتماعی مورد نظر—مثل X (توییتر سابق) یا Truth Social—سر می‌زنید اما خبری از آن پست نیست. شاید حذف شده؟ حالا چه‌کار باید کرد؟ در ادامه چند راه‌کار برای کشف حقیقت ارائه می‌دهیم.
اول از همه باید گفت که همیشه راهی صد درصد مطمئن برای تشخیص واقعی بودن یک پست حذف‌شده، به‌ویژه اگر از شخصی ناشناس باشد، وجود ندارد. اما روش‌هایی هست که می‌تواند شما را به حقیقت نزدیک‌تر کند. با کمی کارآگاهی، اغلب می‌توان فهمید که آیا چنین توییتی (یا پستی) واقعاً وجود داشته یا نه.
اولین قدم در بررسی صحت یک توییت، جستجوی مستقیم آن در پلتفرم اصلی است—چه X باشد، چه فیس‌بوک یا Truth Social. ساده‌ترین راه این است که بخشی از متن اسکرین‌شات را در موتور جستجو یا خود پلتفرم با علامت نقل‌قول (" ") جستجو کنید. لازم نیست کل جمله را وارد کنید؛ فقط یک بخش کلیدی کفایت می‌کند.
مثلاً فرض کنید تصویری از یک توییت قدیمی ایلان ماسک دیده‌اید که مدعی است او در ۲۳ نوامبر ۲۰۲۳ نوشته بوده:
“What say you major brands?”
اگر بخواهید بررسی کنید که آیا این توییت واقعی بوده، می‌توانید همین جمله را در X جستجو کنید. اگر توییت هنوز وجود داشته باشد یا کسی از آن نقل‌قول کرده باشد، به احتمال زیاد آن را پیدا خواهید کرد.
به عنوان قدم بعدی در بررسی صحت یک پست مشکوک، می‌توانید از منابع خبری معتبر مانند news.google.com استفاده کنید و بخشی از متن مورد نظر را در آن جستجو کنید.
برای مثال، اگر عبارتی مثل “What say you major brands?” را در این سایت جستجو کنید و نتیجه‌ای نیابید، خیلی هم عجیب نیست—این جمله محتوای خاص یا بحث‌برانگیزی ندارد. ایلان ماسک روزانه ده‌ها تا صدها توییت منتشر می‌کند، و رسانه‌ها معمولاً فقط به پست‌های جنجالی یا مهم او می‌پردازند. بنابراین، نبودِ این جمله در اخبار الزاماً به معنای جعلی بودنش نیست.
اما این موضوع ما را به نکته‌ای مهم‌تر می‌رساند: اگر یک پست واقعاً جنجالی یا حساس باشد، احتمال زیادی وجود دارد که رسانه‌ها به آن پرداخته باشند.
برای مثال، اخیراً تصویری از پستی منتسب به دونالد ترامپ در فضای مجازی دست‌به‌دست شد که در آن نوشته شده بود:
“STOP TALKING ABOUT EPSTEIN!!!!!”
(با پنج علامت تعجب)
اگر در زمان وایرال شدن این تصویر به Truth Social سر زده بودید و آن پست را پیدا نمی‌کردید، احتمالاً به شک می‌افتادید. چون اگر واقعاً رئیس‌جمهور سابق آمریکا چنین جمله‌ای نوشته بود، باید سیل گزارش‌های خبری، واکنش‌ها، و تحلیل‌ها از سوی رسانه‌ها منتشر می‌شد—و نبود چنین پوششی خبری، نشانه‌ای قوی است که ممکن است پست جعلی یا ساختگی باشد.
بررسی Wayback Machine (ماشین زمان) یکی دیگر از ابزارهای مفید در کشف حقیقت درباره پست‌های حذف‌شده است. این سرویس، که توسط وب‌سایت Internet Archive ارائه می‌شود، نسخه‌های قدیمی وب‌سایت‌ها را ذخیره می‌کند—از جمله صفحات شبکه‌های اجتماعی، البته گاهی.
اما این روش با محدودیت‌هایی همراه است:
- آرشیو شدن توییت‌ها یا پست‌ها به صورت خودکار و منظم نیست. یعنی Wayback Machine فقط پست‌هایی را ذخیره کرده که کسی در یک زمان خاص آن‌ها را به طور دستی یا تصادفی آرشیو کرده باشد.
- در مورد پست‌های تازه منتشرشده، معمولاً شانسی برای یافتن آن‌ها در این ابزار وجود ندارد. آرشیوها به‌روزرسانی سریع ندارند، بنابراین اگر توییتی همین دیروز حذف شده، احتمال اینکه هنوز آرشیوشده باشد خیلی پایین است.
- پیدا کردن پست مورد نظر ممکن است نیاز به کلی کلیک و آزمون‌وخطا داشته باشد. باید تاریخ‌های مختلف را امتحان کنید و ببینید آیا در آن زمان خاص، صفحه‌ای از حساب کاربری مورد نظر ذخیره شده یا نه.
با این حال، اگر به دنبال یک پست قدیمی و حذف‌شده هستید—مثلاً یک توییت جنجالی از سال ۲۰۱۹—ممکن است با کمی حوصله و بررسی تاریخ‌های مختلف، بتوانید آن را در آرشیو پیدا کنید.
نکته: برای استفاده بهتر از Wayback Machine، می‌توانید URL دقیق پروفایل یا توییت را وارد کنید. مثلاً:
https://twitter.com/elonmusk/status/1234567890123456789
یا:
https://truthsocial.com/@realDonaldTrump