قیمت طلا را زیر نظر داشته باشید—دانشمندان خبرهای تازه‌ای درباره این فلز گران‌بها دارند. یک استارتاپ حوزه انرژی مدعی است که فرمول کیمیاگری مدرن را کشف کرده: تبدیل جیوه به طلا درون یک راکتور همجوشی هسته‌ای.
هفته گذشته، شرکت Marathon Fusion، یک استارتاپ مستقر در سان‌فرانسیسکو، پیش‌نویس مقاله‌ای منتشر کرد که در آن طرحی برای سنتز ذرات طلا از طریق دگرگونی هسته‌ای (nuclear transmutation) ارائه شده—فرایندی که طی آن، با دستکاری در هسته اتم، یک عنصر به عنصر دیگری تبدیل می‌شود. این مقاله که هنوز تحت داوری همتایان علمی قرار نگرفته، ادعا می‌کند که این سیستم می‌تواند به‌جز منافع اقتصادی و فناورانه دیگر، یک منبع درآمد جدید از تولید طلای مصنوعی ایجاد کند.
روش پیشنهادی به طور مشخص شامل وارد کردن ایزوتوپ جیوه-۱۹۸ به درون یک راکتور همجوشی و بمباران آن با نوترون‌هاست، تا زمانی که به ایزوتوپ ناپایدار جیوه-۱۹۷ تبدیل شود. به‌دلیل ناپایداری‌اش، جیوه-۱۹۷ طی حدود ۶۴ ساعت به طلا-۱۹۷ واپاشی می‌کند—تنها ایزوتوپ پایدار طلا. این واکنش به انتشار مداوم نوترون‌های پرانرژی ناشی از همجوشی ایزوتوپ‌های هیدروژن (دوتریوم و تریتیوم) متکی است.
بر اساس این مطالعه، در پیکربندی خاصی موسوم به «پتو» (blanket configuration) در درون دستگاه توکامک—ماشینی دونات‌شکل که از میدان‌های مغناطیسی برای محصور کردن پلاسما استفاده می‌کند—تولید طلا از تولید انرژی را جدا می‌کند. این یعنی تولید طلا خللی در وظیفه اصلی نیروگاه، یعنی تولید انرژی هسته‌ای، وارد نمی‌کند. به گفته نویسندگان مقاله، این تنظیمات به نیروگاه اجازه می‌دهد تا «هم‌زمان نیازهای چرخه سوخت همجوشی دوتریوم-تریتیوم را تأمین کرده و تولید اقتصادی ارزشمندی از طلا داشته باشد.»
اگر فرض کنیم این طرح عملی باشد—که همچنان یک فرض تئوریک بزرگ است—راکتورهایی که از این روش استفاده می‌کنند می‌توانند سالانه حدود ۵۰۰۰ کیلوگرم (۱۱٬۰۰۰ پوند) طلا به‌ازای هر گیگاوات برق تولید کنند. برای مقایسه، در حال حاضر سالانه حدود ۳٬۰۰۰ تن متریک طلا در جهان استخراج می‌شود. کایل شیلر، مدیرعامل Marathon Fusion، و آدام راتکوفسکی، مدیر فناوری این شرکت، در مصاحبه‌ای با فایننشال تایمز اعلام کردند که این «محصول جانبی» می‌تواند درآمد نیروگاه را دو برابر کند.
با این حال، شایان توجه است که همین فرآیند احتمالاً منجر به تولید ایزوتوپ‌های ناپایدار و حتی پرتوزای طلا نیز می‌شود. راتکوفسکی اذعان کرد که این طلا باید بین ۱۴ تا ۱۸ سال ذخیره شود تا بتوان آن را از نظر پرتوهای رادیواکتیو بی‌خطر دانست.
برخی کارشناسانی که این مطالعه را به صورت غیررسمی بررسی کرده‌اند، معتقدند که این طرح ایده‌هایی جالب و قابل‌تأمل دارد که ارزش بحث و تحقیق بیشتر را دارند. احمد دیالو، فیزیکدان پلاسما در آزمایشگاه ملی پرینستون وابسته به وزارت انرژی آمریکا، به فایننشال تایمز گفت: «روی کاغذ خیلی خوب به نظر می‌رسد، و تاکنون هر کسی که با او صحبت کرده‌ام نسبت به آن هیجان‌زده و مشتاق بوده است.»
اما هر چه می‌درخشد طلا نیست—به‌ویژه وقتی هنوز این مقاله داوری علمی نشده و هیچ شواهد تجربی برای اثبات عملی بودن آن ارائه نداده است. با این حال، اگر این شرکت موفق شود، شاید بالاخره به کیمیاگری مدرن دست یافته باشیم—آن هم بدون نیاز به شتاب‌دهنده‌های ذرات غول‌پیکر. هرچند از دید من، حتی کیمیاگری با شتاب‌دهنده‌های ذرات هم حسابی جذاب است.