در بیشتر مواقع، ستاره‌شناسان چشمان خود را به آسمان دوخته‌اند، اما روز دوشنبه، ۲۳ ژوئن، جامعه علمی نگاهش را به واشنگتن دی‌سی معطوف کرد، چرا که دانشمندان رصدخانه ورا سی. روبین، نخستین تصاویر تلسکوپ این مرکز را رونمایی کردند. بسیاری بیش از ۲۰ سال منتظر بودند تا روبین وارد عمل شود و یافته‌های اولیه آن ناامیدکننده نبود.
رصدخانه روبین، که ابتکاری مشترک از بنیاد ملی علوم آمریکا (NSF) و دفتر علوم وزارت انرژی آمریکا (DOE) است، اخیراً نخستین ۱۰ ساعت رصدهای آزمایشی خود را انجام داد. تنها در همین مدت کوتاه، این رصدخانه تصاویر خیره‌کننده‌ای ثبت کرد و بیش از ۲۰۰۰ سیارک ناشناخته را کشف کرد، از جمله هفت سیارک نزدیک به زمین. هیچ‌کدام از این سیارک‌ها تهدیدی برای زمین محسوب نمی‌شوند، اما همین حجم عظیم از داده‌های جدید نشان می‌دهد که این رصدخانه از همین ابتدا تحولی بزرگ در کار شکارچیان سیارک و دفاع سیاره‌ای ایجاد کرده است. با انجام بررسی‌های سریع و بی‌سابقه و دقیق از کل آسمان جنوبی، روبین به دانشمندان این امکان را می‌دهد که بیش از هر زمان دیگری اجرام فضایی را کشف و ردیابی کنند.
ریچارد بینزل، استاد علوم سیاره‌ای در مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) و مخترع مقیاس تورینو — ابزاری برای دسته‌بندی رویدادهای احتمالی برخورد با زمین — به وب‌سایت گیزمودو گفت: «زمانی که این سیستم دوربین طراحی می‌شد، همه ما می‌دانستیم که نتایج آن شگفت‌انگیز خواهد بود، اما واقعیت از تمام انتظارات ما فراتر رفت.»
اطلاعات مربوط به آن ۲۰۰۰ سیارک جدید بلافاصله به مرکز سیارات کوچک اتحادیه بین‌المللی نجوم (MPC) منتقل شد؛ سازمانی که به‌طور جهانی مسئول فهرست‌بندی و انتشار داده‌های مربوط به سیارک‌ها، دنباله‌دارها و سایر اجرام کوچک آسمانی است. این مرکز نقش اساسی در شناسایی زودهنگام و رصد سیارک‌های تهدیدکننده زمین دارد. مرکز MPC سال‌هاست خود را برای سیل عظیم داده‌های روبین آماده کرده و نرم‌افزارهای خود را برای پردازش حجم بالای مشاهدات ارتقاء داده است. متیو پین، مدیر مرکز MPC، به گیزمودو گفت: «وقتی اولین موج رسمی داده‌ها روز دوشنبه سرازیر شد، همزمان استرس‌آور و هیجان‌انگیز بود.»
و این تنها پیش‌نمایشی از آن چیزی است که در راه است. در چند ماه آینده، روبین بررسی میراثی فضا و زمان (LSST) را آغاز می‌کند؛ بررسی‌ای که حدود یک دهه به‌طور تقریبا پیوسته کل آسمان جنوبی را پایش خواهد کرد. این پروژه یک ثبت زمانی فوق‌عریض و فوق‌باوضوح از جهان ایجاد خواهد کرد. در مورد سیارک‌ها، این یعنی مرکز MPC سالانه حدود ۲۵۰ میلیون مشاهده از LSST دریافت خواهد کرد. پین می‌گوید: «این برای ما یک تحول اساسی در میزان داده‌های دریافتی است، چون در حال حاضر چیزی حدود ۵۰ تا ۶۰ میلیون مشاهده در سال داریم.»
روبین چگونه این کار را انجام می‌دهد؟
توانایی‌های شگفت‌انگیز روبین نتیجه ابزارهای شگفت‌انگیز آن است. این رصدخانه با طراحی منحصر‌به‌فرد سه‌آینه‌ای و بزرگ‌ترین دوربین دیجیتال ساخته‌شده در تاریخ، می‌تواند بررسی‌های سرتاسری آسمان انجام دهد و همزمان اجرام بسیار کم‌نور مانند سیارک‌ها را نیز شناسایی کند. پین توضیح می‌دهد که این موضوع شکاف بزرگی بین فناوری‌های موجود را پر می‌کند.
پیتر ورس، اخترفیزیکدان مرکز MPC، به گیزمودو گفت: «برای شکار اجرام فضایی، باید تا حد ممکن عمیق بروید. LSST دقیقاً همین کار را انجام می‌دهد و هیچ‌یک از تلسکوپ‌های بررسی سیاره‌ای دنیا که بر دفاع سیاره‌ای متمرکزند، این قابلیت را ندارند.» در طول این بررسی ده‌ساله، روبین با استفاده از تلسکوپ ۸.۴ متری (۲۷.۶ فوتی) سیمونی، به‌طور خودکار آسمان را پایش می‌کند. هر نوردهی ۳۰ ثانیه‌ای، منطقه‌ای حدود ۴۵ برابر سطح کامل ماه را پوشش می‌دهد. سپس دوربین عظیم LSST تصاویر میدان وسیع را ثبت و کنار هم می‌چیند تا هر سه شب یک بار، تصویری کامل از آسمان جنوبی ایجاد کند. ورس توضیح می‌دهد که ترکیب میدان دید وسیع روبین، زمان نوردهی کوتاه و توانایی آن در پیمایش سریع آسمان، باعث کشف حجم عظیمی از سیارک‌ها خواهد شد.
در سال ۲۰۰۵، کنگره آمریکا به ناسا دستور داد برنامه‌ای برای شناسایی، ردیابی، فهرست‌بندی و بررسی ویژگی‌های فیزیکی همه سیارک‌ها و دنباله‌دارهای نزدیک به زمین که قطر آن‌ها حداقل ۱۰۰ متر (۳۲۸ فوت) است، ایجاد کند. اگر یکی از این اجرام به زمین برخورد کند، می‌تواند ویرانی گسترده‌ای ایجاد کند که زندگی را در مقیاس یک قاره نابود کند. هدف این بود که تا سال ۲۰۲۰، ۹۰ درصد آن‌ها شناسایی شوند، اما پین می‌گوید برآوردهای فعلی نشان می‌دهد که ناسا تنها حدود ۴۰ درصد آن‌ها را کشف کرده است. LSST می‌تواند سرعت این روند را افزایش دهد. پین می‌گوید: «این پروژه به‌طور اساسی درک ما از این جمعیت اجرام را متحول خواهد کرد.»
بینزل نیز موافق است. او می‌گوید: «این اجرام آن بیرون هستند، چه ما آن‌ها را ببینیم، چه نبینیم. حالا قرار است آن‌ها را ببینیم و خواهیم توانست مشخص کنیم که بیشتر — اگر نه همه — آن‌ها در دهه‌های آینده با ایمنی از کنار زمین عبور خواهند کرد. اما بهترین خبر این است که اگر جرمی وجود داشته باشد که تهدیدی برای زمین باشد، ما احتمالاً سال‌ها یا حتی دهه‌ها قبل از نزدیک شدن آن، آن را پیدا خواهیم کرد.»
در تئوری، این کار به دفتر هماهنگی دفاع سیاره‌ای ناسا (PDCO) زمان کافی می‌دهد تا مأموریتی برای رهگیری آن سیارک اجرا کند. این دفتر هنوز در حال توسعه این توانایی است، اما در سال ۲۰۲۲، مأموریت آزمایش تغییر مسیر سیارک دوتایی (DART) را اجرا کرد که طی آن فضاپیمایی پس از ۱۰ ماه سفر به جرم کوچکی از یک سیارک به نام دیمورفوس برخورد کرد. این برخورد مسیر مداری دیمورفوس را با موفقیت تغییر داد و توانایی ناسا برای منحرف کردن یک سیارک بزرگ در صورت داشتن زمان کافی را اثبات کرد.
اما آیا ناسا تحت‌تاثیر قرار نگرفت؟
با توجه به قابلیت آشکار روبین در متحول کردن تلاش‌های دفاع سیاره‌ای و توجه جهانی که این پروژه دریافت کرده، انتظار می‌رفت ناسا از آن حمایت کند. اما این‌طور نشد. این سازمان به طرز عجیبی درباره آغاز به کار روبین سکوت کرده و حتی به نظر می‌رسد که یافته‌های اولیه آن را نادیده گرفته است.
کیت کوینگ، اخترزیست‌شناس و کارمند سابق ناسا که اکنون سردبیر وب‌سایت NASA Watch است، به گیزمودو گفت: «این پروژه مثل موتور وارپ برای پیدا کردن سیارک‌هاست. انتظار می‌رود که کارشناسان دفاع سیاره‌ای جلوی صف ایستاده باشند و فریاد بزنند، "داده‌ها را برای ما بفرستید!"»
ناسا هیچ اطلاعات عمومی درباره رویداد روز دوشنبه منتشر نکرده و یافته‌های این رصدخانه را تبلیغ نکرده است. وقتی گیزمودو برای اظهار نظر درباره نقش روبین در علوم سیاره‌ای و دفاع، با ناسا تماس گرفت، این سازمان از اظهار نظر خودداری کرد و توصیه کرد مستقیماً با رصدخانه روبین تماس بگیرند.
روز سه‌شنبه، ۲۴ ژوئن، دفتر بازرس کل ناسا گزارشی درباره اجرای استراتژی دفاع سیاره‌ای این سازمان منتشر کرد. در این گزارش فقط اشاره‌ای مختصر به روبین در کنار تلسکوپ فضایی آینده ناسا به نام NEO Surveyor شده است؛ تلسکوپی که برای کشف سیارک‌های تهدیدکننده زمین طراحی شده است. در گزارش آمده است: «انتظار می‌رود این رصدخانه‌های جدید تعداد بسیار بیشتری از اجرام نزدیک به زمین (NEO) را نسبت به توانایی‌های فعلی شناسایی و ردیابی کنند، که احتمالاً نیاز به پیگیری‌های بسیار بیشتری خواهد داشت.»
بدون تردید، دفتر PDCO و برنامه علمی سیاره‌ای ناسا از داده‌های LSST استفاده خواهند کرد، اما دلیل این بی‌توجهی چیست؟ کوینگ معتقد است که این نشانه‌ای از آشفتگی درونی سازمان است. او می‌گوید: «ناسا دچار اضطراب شده است. بودجه‌های آن از همه طرف در حال کاهش است — هنوز بودجه نهایی مشخص نیست، اما کاخ سفید می‌خواهد بودجه آن را به‌شدت کاهش دهد — و آن‌ها مجبورند با هر آنچه در دست دارند، واکنش نشان دهند.»
در واقع، پیشنهاد بودجه سال ۲۰۲۶ رئیس‌جمهور فعلی آمریکا، دونالد ترامپ، بودجه علمی ناسا را تا ۴۷ درصد کاهش می‌دهد، که می‌تواند بیش از ۴۰ مأموریت را نابود کند. کوینگ می‌گوید: «تنها خبر خوب این است که همه پروژه‌ها لغو نشدند.»
او حدس می‌زند که بیشتر کارکنان ناسا — از جمله متخصصان دفاع سیاره‌ای — اکنون در حالت بقا قرار دارند. کوینگ می‌گوید: «وقتی نمی‌دانی خودت یا همکارت شغل داری یا باید برای همان شغل رقابت کنی، چه کار می‌کنی؟ ریشه این ماجرا همین است. یک فضای کلی از بی‌انگیزگی و ترس شکل گرفته و مردم دیگر مثل گذشته همکاری حرفه‌ای و سازنده با یکدیگر، چه درون سازمان و چه در سطح بین‌المللی، انجام نمی‌دهند.»
در حالی که علوم ناسا دچار بحران است، مشخص نیست این سازمان منابع و نیروهای لازم برای بهره‌برداری کامل از داده‌های روبین را خواهد داشت یا نه. گرچه PDCO همچنان رهبری تلاش‌های جهانی در دفاع سیاره‌ای را بر عهده دارد، اما این وضعیت ممکن است به‌زودی تغییر کند. با این حال، بینزل امیدوار است. او می‌گوید: «ملت‌های بزرگ، علم بزرگ انجام می‌دهند. من همچنان ایمان دارم که کشور ما به انجام علم بزرگ ادامه خواهد داد.»