صدها هزار—و شاید بیش از یک میلیون—سال پیش، انسان‌ها آتش را کشف کردند. این کشف یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌ها در توسعه انسان در دوران پیشاتاریخ بود، اما منشأ این کشف حیاتی هنوز میان پژوهشگران محل بحث و اختلاف است.
در مطالعه‌ای که ماه گذشته در ژورنال Frontiers منتشر شد، پژوهشگرانی از دانشگاه تل‌آویو نظریه‌ای جدید درباره انگیزه انسان برای آغاز ساخت و کنترل آتش ارائه کردند: برای محافظت از غذایشان در برابر حیوانات و، از همه مهم‌تر، برای افزایش مدت ماندگاری گوشت از طریق دود دادن و خشک کردن. به عبارت دیگر، نوعی «اسپِک» ماقبل تاریخ (گوشت خشک و دودی). به گفته این دانشمندان، آن‌ها نخستین کسانی هستند که این فرضیه را مطرح کرده‌اند—فرضیه‌ای که با نظریه‌ای کلی‌تر هم‌راستا است: این که مصرف حیوانات بزرگ (و سپس کوچکترها پس از انقراض مگافونا) عامل پیشرفت‌های مهم ماقبل تاریخ بوده است.
ران بارکای، یکی از نویسندگان مقاله، در بیانیه‌ای توضیح داد: «منشأ استفاده از آتش موضوعی داغ در میان پژوهشگران دوران پیشاتاریخ است. به طور کلی پذیرفته شده که تا حدود ۴۰۰٬۰۰۰ سال پیش، استفاده از آتش در محیط‌های خانگی رایج شده بود—احتمالاً برای بریان کردن گوشت، و شاید هم برای روشنایی و گرمایش.» او افزود: «اما درباره یک میلیون سال قبل از آن، همچنان بحث و جدل وجود دارد، و نظریه‌های گوناگونی برای توضیح شروع استفاده انسان از آتش مطرح شده‌اند. در این مطالعه، ما سعی کردیم دیدگاهی تازه را بررسی کنیم.»
تا پیش از حدود ۴۰۰٬۰۰۰ سال پیش، انسان‌های نخستین مانند هومو ارکتوس تنها گاه‌به‌گاه و در مکان‌ها و شرایط خاص از آتش استفاده می‌کردند. میکی بن‌دور، دیگر نویسنده مقاله، توضیح داد که روشن کردن و حفظ آتش فرایندی دشوار بود و نیاز به «انگیزه‌ای قوی و از نظر انرژی مقرون‌به‌صرفه» داشت.
برای بررسی این انگیزه، بارکای و بن‌دور پژوهش‌های پیشین درباره تمام مکان‌های شناخته‌شده ماقبل تاریخی با شواهدی از استفاده از آتش در بازه زمانی بین ۱٫۸ میلیون تا ۸۰۰٬۰۰۰ سال پیش را مطالعه کردند—که در مجموع ۹ مکان را شامل می‌شد. تحلیل آن‌ها نشان داد که همه این ۹ مکان دارای بقایای فراوانی از جانوران بزرگ مانند فیل‌ها، اسب‌های آبی، و کرگدن‌ها بودند.
بن‌دور گفت: «از مطالعات قبلی می‌دانیم که این حیوانات نقش بسیار مهمی در رژیم غذایی انسان‌های اولیه داشتند و عمده کالری مورد نیازشان را تأمین می‌کردند. گوشت و چربی یک فیل، برای مثال، میلیون‌ها کالری دارد—کافی برای تغذیه گروهی ۲۰ تا ۳۰ نفره به مدت یک ماه یا بیشتر.» به گفته او، شکار موفق فیل یا اسب آبی «در واقع یک ‘بانک’ گوشت و چربی بود که باید در برابر حیوانات شکارچی و همچنین باکتری‌ها محافظت و برای روزها نگهداری می‌شد.»
ترکیب یافته‌های میدانی از این ۹ مکان با محاسبات مربوط به «مزیت انرژی» نگهداری شکارهای بزرگ و همچنین مشاهدات از جوامع شکارچی-گردآورنده مدرن، به این فرضیه منجر شد: انسان‌ها برای محافظت از منابع گوشتی خود و نگهداری طولانی‌مدت آن‌ها از طریق دود دادن و خشک کردن، انگیزه پیدا کردند که آتش را بسازند و کنترل کنند. پس از این‌که انسان‌ها آتش را به این منظور استفاده کردند، ممکن است بعدتر آن را برای پخت‌وپز هم به کار برده باشند. یعنی، ابتدا آتش برای دود دادن و خشک کردن گوشت به کار رفت، و تنها بعدها برای آشپزی مورد استفاده قرار گرفت.
پژوهشگران می‌گویند که رویکرد آن‌ها از نظریه‌ای گسترده‌تر حمایت می‌کند—این‌که تغییرات بزرگ در دوران پیشاتاریخ، واکنشی به تغییرات در رژیم غذایی بوده است. در ابتدا، این به معنای شکار حیوانات بزرگ بود، اما با کاهش جمعیت این گونه‌ها، انسان‌ها به شکار جانوران کوچک‌تر روی آوردند.
در حالی‌که پیش‌تر می‌دانستیم انسان‌های باستان، از جمله اوتسی (مرد یخی) و بومیان آمریکا در جنوب غربی فلوریدا، هزاران سال پیش گوشت را دود می‌دادند و خشک می‌کردند، نظریه جدید این پژوهشگران زمان این روند را صدها هزار سال به عقب‌تر می‌برد و آن را در بستر یکی از مهم‌ترین تحولات انسان ماقبل تاریخ قرار می‌دهد.