کیهان پر از رازهایی است که گاهی اخترشناسان پاسخ آنها را پیدا میکنند؛ حتی پدیدههایی که بسیاری از مردم هرگز نامشان را نشنیدهاند. یکی از این موارد «انتقالهای نوری آبی سریع و درخشان» یا LFBOT است؛ همان درخششهای عجیب و محو آبی و فرابنفش که منبعشان مدتها ناشناخته بود. حالا به نظر میرسد اخترشناسان سرانجام پاسخی یافتهاند.
این رویدادها بسیار نادرند اما آنقدر روشن هستند که از صدها میلیون تا میلیاردها سال نوری دیده میشوند، هرچند تنها چند روز دوام دارند. نخستین بار در سال ۲۰۱۴ مشاهده شدند و تاکنون تنها حدود دوازده نمونه ثبت شده است. سال گذشته گروهی از دانشگاه کالیفرنیا، برکلی، درخششی به نام AT 2024wpp را رصد کردند که درخشانترین نمونه تاکنون بود. بررسی دقیق این سیگنال نشان میدهد این نورهای آبی احتمالاً بقایای ستارهای هستند که توسط یک سیاهچاله فوقسنگین و گرسنه از هم گسیخته شده است.
دو مقاله از این تحلیل به رهبری ناتالی لبارون و نایانا A. J.، دانشجوی دکتری و پژوهشگر پسادکتری در برکلی، پذیرفته شده و قرار است در نشریه Astrophysical Journal Letters منتشر شود.
کمیابی پدیدههای LFBOT تعیین منشأ آنها را دشوار کرده بود. اخترشناسان حدسهایی داشتند؛ از جمله ابرنواخترهای غیرمعمول یا سیاهچالهای که گازهای کیهانی را میبلعد، اما دادهها چندان با این سناریوها سازگار نبود. بنابراین وقتی تیم تحقیقاتی متوجه درخشندگی خارقالعاده AT 2024wpp شد، بررسیها بلافاصله آغاز شد.
نایانا A.J. گفت: «از همان ابتدا روشن بود که این یک رویداد معمولی نیست. روشنایی، رنگ و سرعت تحول آن باعث شد فوراً متمایز شود. چه چیزی میتواند چنین پدیدهای را ایجاد کند؟»
لبارون نیز در ایمیلی به گیزمودو افزود: «معمولاً LFBOTها در فاصلههایی کشف میشوند که امکان جمعآوری دادههای گسترده و دقیق وجود ندارد. اما چون AT 2024wpp بسیار درخشان بود، تیم فرصت نادری داشت تا طی چندین ماه مشاهدات پیگیری انجام دهد.»
برای تحلیل اولیه این پدیده، اخترشناسان از تمام ابزارهای موجود بهره گرفتند؛ سه تلسکوپ پرتو ایکس، سه تلسکوپ رادیویی و سه تلسکوپ زمینی بهکار گرفته شد تا سیگنال در همه طولموجهای ممکن اندازهگیری شود. پس از آن، نایانا A.J. و لبارون هرکدام رهبری تیمهای تحلیلی جداگانه را بر عهده گرفتند تا دادهها را بهدقت بررسی و تجزیه کنند.
بر اساس تحقیقات، پژوهشگران حدس میزنند که منشأ LFBOTها رویدادهای قدرتمند «گسیختگی کشندی» باشد که پیش از آن یک سامانه دوتایی سیاهچالهای «انگلی» وجود داشته است. به گفته دانشگاه، این سناریو میتواند توضیحی برای چنین انفجارهای نوری باشد.
لبارون توضیح داده است که دستکم بررسی AT 2024wpp نشان میدهد این انتقالهای نوری «به نوعی منبع انرژی مرکزی نیاز دارند که فراتر از توان معمول یک ابرنواختر باشد.»
در این سناریو، یک سیاهچاله عظیم با جرمی بیش از ۱۰۰ برابر خورشید ما بهتدریج ماده ستارهای را از ستاره همراه خود میمکد. در نهایت، ستاره بیش از حد به سیاهچاله نزدیک میشود و بهطور کامل از هم گسیخته شده و به دیسکی چرخان از بقایا تبدیل میگردد. سپس برخورد میان این بقایای ستارهای و گازهای در حال چرخش پیرامون سیاهچاله، جتهایی از پرتو ایکس، نور فرابنفش و نور آبی تولید میکند؛ همان چیزی که بهعنوان یک «انتقال نوری آبی سریع و درخشان» یا LFBOT شناخته میشود.
