حدود هزار سال نوری دورتر از زمین، یک دیسک عظیم از گاز و غبار در حال چرخش به دور یک ستاره جوان است و سیارات تازهای را شکل میدهد. این ساختار نهتنها بزرگترین دیسک سیارهساز کشفشده تاکنون است، بلکه رفتاری دارد که پیش از این در هیچ نمونهای دیده نشده بود.
این دیسک حدود ۶۴۰ میلیارد کیلومتر گسترده شده و پهنایی نزدیک به ۴۰ برابر منظومه شمسی دارد. هرچند نخستینبار در سال ۲۰۱۶ شناسایی شد، اما اکنون اخترشناسان با استفاده از تلسکوپ فضایی هابل برای اولینبار تصویری مرئی از این زادگاه سیارات ثبت کردهاند. تصاویر جدید محیطی بهطور غیرمنتظره آشفته را نشان میدهد؛ رشتههایی از ماده بسیار فراتر از حد انتظار به بالا و پایین دیسک کشیده شدهاند و نکته عجیب این است که این ساختارهای کشیده فقط در یک سمت دیسک متمرکز شدهاند.
گروه پژوهشی نتایج خود را ۲۳ دسامبر در نشریه Astrophysical Journal منتشر کرد و برای این جرم فضایی عجیب یک لقب هم انتخاب شد: «چیویتوی دراکولا»؛ اشارهای به زادگاه دو پژوهشگر، یکی اهل ترانسیلوانیا و دیگری از اروگوئه. در نمای افقی، این دیسک سیارهساز شبیه یک ساندویچ دیده میشود؛ یک نوار تیره در مرکز که لایههای روشن گاز و غبار در بالا و پایین آن قرار گرفتهاند.
کریستینا مونش، نویسنده اصلی پژوهش و پژوهشگر پسادکتری در مرکز اخترفیزیک وابسته به استنفورد و اسمیتسونیان، در بیانیهای از ناسا گفت سطح جزئیاتی که در این تصاویر دیده میشود در تصویربرداری از دیسکهای پیشسیارهای نادر است و تصاویر جدید هابل نشان میدهد زادگاههای سیارهای میتوانند بسیار فعالتر و آشفتهتر از تصور ما باشند.
او افزود این دیسک تقریباً از لبه دیده میشود و لایههای نازک و نامتقارن آن جلوهای بسیار چشمگیر دارد.
همه سیارهها از دیسکهایی از گاز و غبار که دور ستارههای جوان میچرخند شکل میگیرند. اخترشناسان مدتها باور داشتند این دیسکهای پیشسیارهای محیطهایی نسبتاً آرام و منظم هستند که در آن سیارهها طی میلیونها سال بهتدریج پدید میآیند. اما پژوهشهای اخیر این تصور را زیر سؤال برده و از پیچیدگی و تنوع بیشتر این سامانهها خبر میدهد. تصویر تازه هابل از «چیویتوی دراکولا» نیز به این شواهد روبهافزایش اضافه شده است.
جاشوا بنت لاول، یکی از نویسندگان پژوهش و اخترشناس مرکز اخترفیزیک، در بیانیهای گفت آنها از میزان نامتقارن بودن این دیسک شگفتزده شدهاند. او افزود هابل امکان مشاهده مستقیم فرآیندهای آشفتهای را فراهم کرده که دیسکها را هنگام ساخت سیارات جدید شکل میدهند؛ فرآیندهایی که هنوز بهطور کامل درک نشدهاند اما اکنون میتوان آنها را به شیوهای تازه مطالعه کرد.
این واقعیت که رشتههای گسترده اطراف این دیسک فقط در یک سمت دیده میشوند نشان میدهد فرآیندهای پویا—مانند سقوط گاز و غبار به داخل دیسک یا تعاملات دیگر با محیط بیرونی—در حال شکل دادن به این ساختار کیهانی هستند.
