یک مطالعه جدید تأیید کرده است چیزی که تقریباً همه رانندگان از قبل میدانستند واقعاً درست است: جستوجو در صفحهنمایشهای لمسی خودرو هنگام رانندگی فقط آزاردهنده نیست، بلکه واقعاً خطرناک است.
در دو دهه گذشته، نمایشگرهای بزرگ و شبیه تبلت بهتدریج دکمهها و کلیدهای فیزیکی را کنار زدهاند و در برخی خودروها ـ مانند مدلهای تسلا ـ تقریباً بهطور کامل جایگزین آنها شدهاند. بسیاری از خودروسازان اکنون همین نمایشگرهای بزرگ را بهعنوان یک ویژگی جذاب تبلیغ میکنند.
اما مطالعهای که توسط دانشگاه واشینگتن و مؤسسه تحقیقاتی تویوتا انجام شده، نشان میدهد این نمایشگرها هنگام رانندگی میتوانند بهشدت حواسپرتکننده و خطرناک باشند و این موضوع را با دادههای عددی ثابت کرده است.
این پژوهش با عنوان «صفحهنمایشهای لمسی در حرکت: سنجش تأثیر بار شناختی بر رانندگان حواسپرت» در مجموعه مقالات سیوهشتمین سمپوزیوم سالانه ACM درباره رابطهای کاربری در سپتامبر ۲۰۲۵ منتشر شده است.
در این مطالعه، ۱۶ شرکتکننده در یک شبیهساز پیشرفته رانندگی قرار گرفتند و پژوهشگران حرکات چشم و دست، گشادشدن مردمک و رسانایی پوست آنها را ثبت کردند.
از رانندگان خواسته شد با صفحهنمایش لمسی خودرو کار کنند و همزمان وظایف حافظهمحور انجام دهند تا میزان بار ذهنی سنجیده شود. اندازه مردمک و واکنش الکتروپوستی دادههای کلیدی بودند که نشان میداد مغز تا چه حد تحت فشار قرار دارد.
بهطور خلاصه، وقتی از رانندگان خواسته شد در حین رانندگی در یک محیط شهری شبیهسازیشده کارهای معمولیِ مربوط به صفحهنمایش لمسی را انجام دهند، هم توانایی رانندگی آنها و هم دقتشان روی صفحه بهطور محسوسی کاهش یافت. هرچه کار پیچیدهتر بود، افت عملکرد بیشتر میشد.
نکته مهم این است که موضوع مطالعه پیامکزدن یا اسکرولکردن بیهدف نبود. تمرکز پژوهش روی کارهای روزمرهای است که خودروسازان انتظار دارند رانندگان از طریق منوهای چندلایه دیجیتال انجام دهند: تنظیم صدا، ارسال یا شنیدن پیامها، یا مدیریت رسانه.
کارهایی که قبلاً با یک دکمه یا پیچ ساده انجام میشد، اکنون همزمان به چشم، دست و ظرفیت ذهنی نیاز دارد.
رانندگان در حالی که از صفحهنمایش لمسی استفاده میکردند، در یک شهر شبیهسازیشده رانندگی کردند. پژوهشگران مجموعهای از شاخصهای عملکرد رانندگی و نشانههای فیزیولوژیک را اندازهگیری کردند؛ از حرکات چشم و ثبات فرمانگیری گرفته تا زمان واکنش و علائم استرس.
نتایج برای طرفداران نمایشگرهای بزرگ چندان خوشایند نبود. استفاده از صفحهنمایش لمسی دقت و سرعت اشارهگری را بیش از ۵۸ درصد نسبت به زمانی که راننده در حال رانندگی نبود کاهش داد.
همزمان، میزان انحراف از خط بیش از ۴۰ درصد افزایش یافت. به بیان دیگر، رانندگان هم در رانندگی بدتر شدند و هم در استفاده از صفحهنمایش — و این دو ضعف دقیقاً همزمان رخ دادند.
بازگشت به دکمههای فیزیکی شاید سادهترین راهحل بهنظر برسد، اما بهاحتمال زیاد دیگر امکانپذیر نیست. هرچند برخی خودروسازان دوباره سراغ کلیدهای فیزیکی رفتهاند، اما نمایشگرها برای تولیدکنندگان ارزانتر و راحتتر هستند و بنابراین همچنان بخش اصلی خودروها باقی خواهند ماند.
پژوهش میپرسد خودروسازان چگونه میتوانند ایمنی این سیستمها را افزایش دهند و چند پیشنهاد ارائه میدهد.
نخست اینکه تعداد منوهایی که برای انجام کارهای رایج هنگام رانندگی لازم است، کاهش یابد. این کار میتواند با قرار دادن میانبُرهای ثابت روی صفحه انجام شود.
همچنین سیستمها میتوانند هوشمندتر شوند؛ مثلاً ورودیهای احتمالی راننده را پیشبینی کنند یا برخی دکمهها را بزرگتر و واضحتر نمایش دهند.
در نهایت، پیشنهاد میشود خودروها از سیستمهای حساس به بار شناختی استفاده کنند تا زمانی که راننده تحت فشار ذهنی بالاست، برخی عملکردها را موقتاً محدود کنند یا به او هشدار دهند که باید دوباره روی جاده تمرکز کند.
جمعبندی مطالعه این است که رابطها باید بر اساس رفتار واقعی رانندگان طراحی شوند، نه بر اساس چیزی که خودروسازان آرزو دارند.
