پژوهشی تازه که امروز در نشریه Nature منتشر شد نشان میدهد انسانها توانایی افروختن آتش را صدها هزار سال زودتر از آنچه پیشتر تصور میشد به دست آوردهاند.
گروهی از محققان شواهدی از قدیمیترین آتشافروزی شناختهشده را در محوطهای پارینهسنگی در بارنهام انگلستان کشف کردهاند که قدمت آن بیش از ۴۰۰ هزار سال برآورد میشود. این یافته نشان میدهد انسانها حدود ۳۵۰ هزار سال زودتر از برآوردهای پیشین انسانشناسان قادر به روشن کردن آتش بودهاند.
در حالی که محوطههای باستانی در آفریقا نشان میدهد انسانها بیش از یک میلیون سال است از آتش استفاده میکنند، تعیین زمان دقیق یادگیری روش افروختن آن دشوار بوده است. به احتمال زیاد انسانها ابتدا آتش را از آتشسوزیهای طبیعی جمعآوری کرده و سپس یاد گرفتهاند آن را بهطور عمدی روشن کنند.
پژوهشگران در این مقاله نوشتند: «آتشافروزی نوآوری منحصربهفرد انسان است که از دیگر رفتارهای پیچیده مانند ساخت ابزار، فرهنگ نمادین و ارتباط اجتماعی متمایز میشود. استفاده کنترلشده از آتش فرصتهای سازگاری ایجاد کرد که تأثیرات عمیقی بر تکامل انسان داشت.» آنها افزودند: «مزایا شامل گرما، حفاظت در برابر شکارچیان، پختوپز و ایجاد فضاهای روشن بود که به کانون تعامل اجتماعی تبدیل شدند.»
پیش از این پژوهش، قدیمیترین شواهد آتشافروزی مربوط به تبرهای دستی کشفشده در محوطههای نئاندرتال در شمال فرانسه بود که قدمت آنها به ۵۰ هزار سال پیش میرسد. باور بر این است که این ابزارها برای ایجاد جرقه با ضربه زدن به سنگ پیریت استفاده میشدهاند. (میتوان تصور کرد بریتانیاییها تا چه اندازه از گرفتن این افتخار پیشاتاریخی از رقبای سنتی خود خوشحال شدهاند!)
شواهد جدید شامل بخشی از خاک رس حرارتدیده با قدمت حدود ۴۱۵ هزار سال، تبرهای دستی سنگ چخماق شکستهشده بر اثر حرارت و دو قطعه کوچک پیریت آهنی است که احتمالاً توسط نخستین جوامع نئاندرتال در محل باقی ماندهاند. دو مورد نخست نشان میدهد انسانها درون سکونتگاه آتش را تحت کنترل داشتند، اما وجود پیریت آهنی نشانهای روشن از آتشافروزی عمدی است.
پیریت آهنی یک کانی طبیعی است که هنگام ضربه زدن به سنگ چخماق جرقه تولید میکند و میتواند آتش روشن کند. از آنجا که پیریت در منطقه این محوطه پارینهسنگی کمیاب است، پژوهشگران معتقدند انسانهای آن زمان میدانستند کجا آن را پیدا کنند و چگونه از آن استفاده کنند و آن را به محل آوردهاند تا آتش بسازند.
