دنباله‌دار میان‌ستاره‌ای 3I/ATLAS در ماه‌های اخیر سفری در منظومه شمسی داشته است. فضاپیماها و تلسکوپ‌های ناسا در طول این مسیر تصاویر متعددی از این مهمان آسمانی ثبت کرده‌اند و پس از هفته‌ها انتظار، این آژانس سرانجام تصاویر تازه و دیده‌نشده را منتشر کرد.
در یک نشست خبری در مرکز پروازهای فضایی گادرد ناسا در گرین‌بلت مریلند، دانشمندان این سازمان مجموعه‌ای از بهترین تصاویر 3I/ATLAS را ارائه کردند. این تصاویر توسط مأموریت‌های مختلف فضایی ناسا از جمله مدارگرد شناسایی مریخ، فضاپیمای لوسی و حتی مریخ‌نورد پرسویرنس ثبت شده‌اند.
تیم علمی ناسا برای نخستین بار تقریباً در تمام مسیر حرکت دنباله‌دار میان‌ستاره‌ای 3I/ATLAS در منظومه شمسی آن را زیر نظر داشته است. نیکی فاکس، معاون بخش علمی ناسا در نشست خبری اعلام کرد که فرصت‌های بیشتری برای رصد این دنباله‌دار وجود خواهد داشت، زیرا در بهار 2026 از مدار مشتری عبور می‌کند.
از زمان کشف 3I/ATLAS توسط رصدخانه ATLAS در اول ژوئیه، این دنباله‌دار توجه بسیاری از ستاره‌شناسان و حتی چهره‌های مشهور را به خود جلب کرده است. این جرم از بیرون منظومه شمسی آمده و تنها سومین شیء میان‌ستاره‌ای است که تاکنون مشاهده شده است.
وقتی یک دنباله‌دار میان‌ستاره‌ای وارد محدوده منظومه شمسی می‌شود، فرصتی بسیار نادر برای ستاره‌شناسان فراهم می‌کند تا نمونه‌ای از یک سامانه ستاره‌ای دوردست را بررسی کنند. این اجرام اطلاعات مستقیمی درباره شکل‌گیری، تحول و ترکیب جهان‌های دور ارائه می‌دهند که فضاپیماها توان رسیدن به آن‌ها را ندارند.
پس از تأیید میان‌ستاره‌ای بودن 3I/ATLAS، جامعه علمی فوراً وارد عمل شد و با استفاده از همه ابزارهای موجود تلاش کرد رازهای این دنباله‌دار را آشکار کند. مشاهدات اولیه نشان داد که 3I/ATLAS ممکن است قدیمی‌ترین دنباله‌دار کشف‌شده باشد و از دو جرم میان‌ستاره‌ای شناخته‌شده قبلی بزرگ‌تر و سریع‌تر است.
با نزدیک شدن دنباله‌دار میان‌ستاره‌ای 3I/ATLAS به خورشید، مشاهدات از افزایش گیسو و دم آن ویژگی‌های بیشتری را آشکار کرد. ستاره‌شناسان با استفاده از ابزار طیف‌سنجی فروسرخ نزدیک (NIRSpec) تلسکوپ فضایی جیمز وب شواهدی یافتند که نشان می‌دهد این دنباله‌دار به‌طور غیرمعمولی سرشار از دی‌اکسید کربن است و احتمالاً در شرایطی بسیار متفاوت از محیط کهکشان ما شکل گرفته است.
این دنباله‌دار در اواخر سپتامبر به دلیل درخشندگی خورشید از دید زمین ناپدید شد. اما چندین فضاپیمای مریخ ناسا توانستند در اوایل اکتبر، زمانی که 3I/ATLAS در فاصله حدود ۳۰ میلیون کیلومتری از سیاره سرخ عبور کرد، آن را مشاهده کنند.
عبور 3I/ATLAS از کنار مریخ باعث ثبت بخشی از تصاویری شد که ناسا امروز منتشر کرد. یکی از این تصاویر توسط فضاپیمای MAVEN گرفته شده و تابش فرابنفش دنباله‌دار را در سه باند مختلف نشان می‌دهد که هرکدام مربوط به عناصر تشکیل‌دهنده آن هستند. تصویر دیگری که مدارگرد شناسایی مریخ ثبت کرده، گیسوی محو و گسترده این دنباله‌دار را نمایش می‌دهد. نزدیک شدن 3I/ATLAS به مریخ علاوه بر تولید این تصاویر تازه، به ستاره‌شناسان کمک کرد تا موقعیت و مسیر حرکت آن را دقیق‌تر تعیین کنند.
پس از عبور دنباله‌دار از کنار مریخ، فضاپیمای SOHO بین ۱۵ تا ۱۶ اکتبر توانست تصویری از آن ثبت کند. این رصد در فاصله‌ای حدود ۳۵۷ میلیون کیلومتری انجام شد؛ فاصله‌ای که انتظار نمی‌رفت امکان مشاهده دنباله‌دار را فراهم کند. با این حال، تصویر با استفاده از ترکیب دقیق چندین عکس متوالی تلسکوپ ساخته شد.
دنباله‌دار میان‌ستاره‌ای 3I/ATLAS در پایان اکتبر به حضیض خورشیدی، نزدیک‌ترین فاصله‌اش با خورشید، رسید. این جرم آسمانی پس از عبور از پشت خورشید اوایل ماه جاری دوباره ظاهر شد و اکنون از زمین قابل مشاهده است. به گفته ناسا، علاقه‌مندان می‌توانند تا بهار 2026 آن را در آسمان پیش از طلوع خورشید با تلسکوپ‌های خانگی ببینند.
این دنباله‌دار در 19 دسامبر نزدیک‌ترین فاصله خود با زمین را خواهد داشت و در فاصله حدود 273 میلیون کیلومتری از سیاره ما عبور می‌کند. این نزدیکی امکان رصد دقیق‌تر توسط تلسکوپ‌های زمینی را فراهم می‌کند و احتمالاً تصاویر تازه‌ای از آن ثبت خواهد شد.
در مسیر خروج از منظومه شمسی، 3I/ATLAS در مارس 2026 به مشتری نزدیک‌تر خواهد شد. ستاره‌شناسان پیشنهاد داده‌اند مسیر فضاپیمای جونو ناسا که از سال 2016 در مدار مشتری قرار دارد تغییر داده شود تا با مسیر دنباله‌دار برخورد کند. ابزارهای جونو می‌توانند جزئیات تازه‌ای از ترکیب این جرم آشکار کنند و درک بهتری از شرایط سامانه‌ای که از آن آمده به دست دهند.
پس از عبور از کنار مشتری، زمان زیادی طول نخواهد کشید تا 3I/ATLAS برای همیشه منظومه شمسی را ترک کند. با این حال، این دنباله‌دار میان‌ستاره‌ای مجموعه‌ای ارزشمند از داده‌ها بر جای خواهد گذاشت که ستاره‌شناسان سال‌ها به بررسی آن ادامه خواهند داد.
