عقب‌نشینی ناپلئون از روسیه در سال ۱۸۱۲ یکی از فاجعه‌بارترین عقب‌نشینی‌های تاریخ بود. پژوهش جدیدی نشان می‌دهد که بیماری‌ها این وضعیت را وخیم‌تر کرده‌اند.
پژوهشگران در فرانسه و استونی عوامل بیماری‌زایی را در بقایای سربازانی که از روسیه عقب‌نشینی کرده بودند شناسایی کرده‌اند که موجب تب پاراتیفوئید و تب راجعه می‌شوند. این مطالعه میزان شیوع بیماری‌ها را مشخص نمی‌کند، اما عاملان احتمالی علائمی را که در منابع تاریخی ارتش ناپلئون ثبت شده‌اند، معرفی می‌کند.
در این پژوهش که روز جمعه در نشریه Current Biology منتشر شده آمده است که عقب‌نشینی از روسیه از ۱۹ اکتبر تا ۱۴ دسامبر ۱۸۱۲ ادامه داشت و تقریباً کل ارتش ناپلئون را از بین برد. به گفته تاریخ‌نگاران، نه حملات ارتش روسیه بلکه سرمای شدید زمستان، گرسنگی و بیماری‌ها جان حدود ۳۰۰ هزار نفر را گرفت.
پژوهشگران DNA دندان‌های سربازانی را که پیش‌تر در لیتوانی کشف شده بودند بررسی کردند. این افراد احتمالاً بر اثر بیماری‌های عفونی جان باخته‌اند. بررسی‌ها نشان داد که دو عامل بیماری‌زا در آن‌ها وجود داشته: زیرگونه‌ای از باکتری Salmonella enterica از شاخه Paratyphi C که عامل تب پاراتیفوئید است، و باکتری Borrelia recurrentis که موجب تب راجعه می‌شود.
این نخستین شواهد ژنتیکی از ابتلای سربازان ناپلئون به این بیماری‌هاست. چهار نفر از آن‌ها حامل باکتری S. enterica Paratyphi C و دو نفر حامل B. recurrentis بودند. هر دو بیماری می‌توانند باعث تب شدید، خستگی و مشکلات گوارشی شوند و علائم آن‌ها با آنچه در منابع تاریخی ارتش ناپلئون آمده مطابقت دارد. با توجه به شرایط سختی مانند سرما، گرسنگی و بهداشت ضعیف، وضعیت این سربازان قابل تصور نیست.
از آنجا که پژوهشگران فقط ۱۳ نفر از حدود ۳۰۰ هزار سرباز جان‌باخته را بررسی کرده‌اند، نمی‌توان میزان مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری‌ها را مشخص کرد. با این حال، وجود این عوامل بیماری‌زا در این سربازان نشان می‌دهد که آن‌ها ممکن است در نابودی ارتش بزرگ ناپلئون در عقب‌نشینی سال ۱۸۱۲ نقش داشته باشند.
بررسی داده‌های ژنومی عوامل بیماری‌زای تاریخی می‌تواند به درک بهتر روند تکامل بیماری‌های عفونی کمک کند و پیامدهایی برای مطالعات امروزی داشته باشد. نیکلاس راسکووان، نویسنده همکار این پژوهش و رئیس واحد میکروبی ژنوم‌شناسی مؤسسه پاستور، در بیانیه‌ای گفته است که این پژوهش فرضیه نقش بیماری‌های عفونی در شکست کمپین ۱۸۱۲ ناپلئون را تقویت می‌کند. این مطالعه همچنین نگاهی تازه به یکی از شکست‌های نظامی مشهور تاریخ ارائه می‌دهد؛ شکستی که درس‌های آن بیش از یک قرن بعد توسط آدولف هیتلر در عملیات بارباروسا نادیده گرفته شد، زمانی که نیروهای ضعیف‌تجهیز او در سرمای روسیه گرفتار شدند.
