از فضا که نگاه کنیم، قارهی جنوبگان بسیار سادهتر از دیگر قارهها به نظر میرسد؛ صفحهای عظیم از یخ که در تضاد با آبهای تاریک اقیانوس جنوبی قرار دارد. اما با نزدیکتر شدن، مشخص میشود که این منطقه فقط یک پوشش یخی ساده نیست، بلکه تعامل پیچیدهای میان اقیانوس، یخهای دریایی، صفحات یخی و قفسههای یخی در جریان است.
این تعامل اکنون با خطر جدی مواجه شده است. مقالهای جدید در نشریه Nature نشان میدهد که چندین «تغییر ناگهانی» مانند کاهش شدید یخهای دریایی در دههی گذشته در جنوبگان و آبهای اطراف آن در حال وقوع است. این تغییرات یکدیگر را تقویت میکنند و ممکن است قاره را به نقطهای برسانند که بازگشتی از آن ممکن نباشد. در نتیجه، با بالا آمدن چندین فوتی سطح دریا، شهرهای ساحلی در سراسر جهان با خطر سیلاب روبهرو خواهند شد.
دانشمند اقلیمشناس نرلی آبرام، نویسنده اصلی مقالهای جدید، اعلام کرد که مجموعهای از تغییرات ناگهانی و شگفتانگیز در جنوبگان در حال رخ دادن است، اما این تغییرات بهصورت جداگانه اتفاق نمیافتند. او توضیح داد که تغییر در یک بخش از این سیستم، اثرات زنجیرهای ایجاد میکند که وضعیت بخشهای دیگر را نیز بدتر میکند و این تغییرات پیامدهای جهانی دارند.
دانشمندان تغییر ناگهانی را به عنوان دگرگونیهایی در محیط تعریف میکنند که بسیار سریعتر از حد انتظار رخ میدهند. در جنوبگان، این تغییرات میتوانند در بازههای زمانی مختلفی اتفاق بیفتند؛ از چند روز یا هفته برای فروپاشی قفسههای یخی تا چند قرن یا بیشتر برای صفحات یخی. این تغییرات ناگهانی ممکن است خودتقویتگر باشند و با ادامهی گرم شدن زمین توسط انسانها، به مرحلهای برسند که دیگر قابل توقف نباشند. آبرام تأکید کرد که تصمیماتی که اکنون و در این دهه و دههی آینده دربارهی انتشار گازهای گلخانهای گرفته میشود، مسیر تغییرات بلندمدت را تعیین خواهد کرد.
یکی از عوامل اصلی بحرانهای زنجیرهای جنوبگان، کاهش یخهای شناور دریایی است که در فصل زمستان تشکیل میشوند. در سال ۲۰۱۴، وسعت این یخها به بیشترین مقدار خود از زمان آغاز مشاهدات ماهوارهای در سال ۱۹۷۸ رسید و به ۲۰.۱۱ میلیون کیلومتر مربع بالغ شد. اما از آن زمان تاکنون، پوشش یخهای دریایی به شکل چشمگیری و باورنکردنی کاهش یافته و ۷۵ مایل به سمت ساحل عقبنشینی کرده است. در فصلهای زمستان، زمانی که یخهای دریایی به بیشترین وسعت خود میرسند، سرعت کاهش آنها در جنوبگان طی دهه گذشته ۴.۴ برابر بیشتر از کاهش یخهای دریایی در قطب شمال بوده است.
به بیان دیگر، میزان کاهش یخهای زمستانی جنوبگان در ده سال گذشته تقریباً برابر با کاهش یخهای قطب شمال در طول ۴۶ سال گذشته است. رایان فوگت، اقلیمشناس دانشگاه اوهایو که در این پژوهش مشارکت نداشته، گفت که پیشتر تصور میشد جنوبگان نسبت به قطب شمال تغییرات کمتری دارد، اما اکنون نشانههایی از تغییرات سریع و حتی در مواردی شدیدتر در جنوبگان دیده میشود.
اگرچه دانشمندان نیاز به دادههای بیشتری دارند تا مشخص کنند آیا این تغییرات آغاز یک دگرگونی اساسی در جنوبگان است یا نه، اما نشانههای فعلی نگرانکنندهاند. زکری لِیب، اقلیمشناس گروه تحقیقاتی Climate Central که در این مقاله مشارکت نداشته، گفت که اکنون بخشهایی از تصویر در حال نمایان شدن هستند که ممکن است نشاندهنده ورود به مرحلهای جدید از کاهش شدید یخهای دریایی جنوبگان باشد.
این کاهش بیسابقه، یک چرخه بازخورد اقلیمی را آغاز کرده است. قطب شمال اکنون حدود چهار برابر سریعتر از سایر نقاط زمین گرم میشود، که بخش زیادی از آن به دلیل تغییر در بازتابندگی سطح آن است. یخهای دریایی سفید و درخشان هستند و انرژی خورشید را به فضا بازمیتابانند و باعث خنک شدن منطقه میشوند. اما با ناپدید شدن آنها، آبهای تیره اقیانوس نمایان میشوند که انرژی خورشید را جذب میکنند. در نتیجه، کاهش بازتابندگی باعث افزایش گرما میشود، گرمای بیشتر یخهای بیشتری را ذوب میکند، و این چرخه ادامه مییابد. نرلی آبرام اعلام کرد که اکنون انتظار میرود همین روند در نیمکره جنوبی نیز تأثیرگذار شود، زیرا مقدار قابل توجهی از یخهای دریایی از دست رفتهاند.