مارک زاکربرگ روزی متاورس را به ما فروخت. حالا می‌خواهد ما را قانع کند که او کسی است که قرار است ما را وارد عصر ابرهوش کند. آیا باید دوباره گولش را بخوریم؟
ایلان ماسک زمانی او را «زاک چهاردهم» نامید؛ کنایه‌ای که مدیرعامل متا را با لویی چهاردهم، پادشاه معروف فرانسه، مقایسه می‌کند — پادشاهی که به خودشیفتگی، تجمل‌گرایی و بی‌توجهی به محدودیت‌ها شهرت داشت. این لقب کاملاً برازنده است، به‌ویژه حالا که زاکربرگ بار دیگر تیتر رسانه‌ها را پر کرده و خود را به عنوان پادشاه جدید دنیای هوش مصنوعی در سیلیکون‌ولی معرفی می‌کند.
اما بهتر است کمی به عقب برگردیم.
فقط چند سال پیش، زاکربرگ اعلام کرد که متاورس آینده بشریت است. در یک ویدیوی حرفه‌ای که در ۲۸ اکتبر ۲۰۲۱ منتشر شد، او برند فیسبوک را به متا تغییر داد و اعلام کرد: «متاورس مرز بعدی است.»
تصور او جسورانه بود: یک دنیای مجازی سه‌بعدی و همه‌جانبه که در آن زندگی، کار و ارتباطات اجتماعی‌مان را به شکل آواتارهای دیجیتال و با استفاده از هدست‌ها و عینک‌های هوشمند ساخت متا انجام می‌دهیم.
متا تنها در یک سال نزدیک به ۲۰ میلیارد دلار در واحد Reality Labs، مسئول ساخت این آرمان‌شهر دیجیتال، سرمایه‌گذاری کرد. وعده چه بود؟ فرار بی‌دردسر از دنیای واقعی به یک دنیای مجازی پویا و پرجنب‌وجوش.
اما سرزمین موعود هیچ‌وقت از راه نرسید. با وجود این سرمایه‌گذاری عظیم، استقبال کاربران بسیار پایین‌تر از انتظار بود. پلتفرم متاورس اصلی متا به نام Horizon Worlds نتوانست توجه کاربران را حفظ کند. هدست‌ها دست‌وپاگیر بودند، نرم‌افزارها پر از باگ بودند و موارد استفاده مشخص و جذابی وجود نداشت. واقعیت این بود که مردم نمی‌خواستند در دنیای مجازی زندگی کنند. متاورس شکست خورد.
حالا زاکربرگ می‌خواهد ما و دنیای فناوری را قانع کند که او پیشگام موج بزرگ بعدی است: هوش عمومی مصنوعی یا همان AGI. این همان جام مقدس دنیای هوش مصنوعی است — لحظه‌ای که ماشین‌ها در تقریباً تمام وظایف از انسان‌ها پیشی می‌گیرند. چیزی که برخی آن را ابرهوش می‌نامند و دیگر فقط تخیل علمی نیست.
اما یک مشکل وجود دارد. متا پیشتاز این حوزه نیست. OpenAI، مدل‌های Gemini گوگل و شرکت DeepSeek چین از نظر مدل‌ها و ابزارهای پیشرفته جلوتر هستند. مدل‌های LLaMA متا قابل‌قبول‌اند، اما انقلابی نیستند. بزرگ‌ترین برگ برنده متا در رقابت هوش مصنوعی تاکنون چه بوده است؟ متن‌باز کردن مدل‌های زبانی بزرگش بود.
زاکربرگ حالا می‌خواهد با باز کردن کیسه پولش این وضعیت را تغییر دهد.
متا وارد یک کمپین تهاجمی شکار استعداد شده است و طبق گفته سم آلتمن، مدیرعامل OpenAI، برخی از پیشنهادهای متا برای جذب نخبگان هوش مصنوعی فراتر از ۱۰۰ میلیون دلار است. متا تاکنون چند چهره کلیدی را جذب کرده است، از جمله الکساندر وانگ (بنیان‌گذار Scale AI)، نت فریدمن (مدیرعامل سابق گیت‌هاب) و تعدادی از اعضای سابق OpenAI مانند شن‌جیا ژائو، شوچائو بی، جیاخویی یو و هونگیو رن.
زاکربرگ این موضوع را پنهان نمی‌کند. او اخیراً خبر تأسیس Meta Superintelligence Labs را اعلام کرده؛ تلاشی بلندپروازانه برای یکپارچه‌سازی تلاش‌های متا در زمینه هوش مصنوعی و پیشی گرفتن از رقبا. در یک یادداشت داخلی، او قول داده که متا راه را برای ارائه ابرهوش شخصی هموار خواهد کرد؛ نوعی هوش مصنوعی که می‌تواند زندگی شما را مدیریت کند، برنامه زمانی شما را تنظیم کند، در تصمیم‌گیری‌ها راهنمایی‌تان کند و در اصل نقش یک دستیار مغزی شخصی را داشته باشد.
او هم صریح گفته که هنوز استخدام متوقف نمی‌شود.
این یک چرخش چشمگیر و در عین حال هوشمندانه است. هوش مصنوعی دیگر یک هیجان زودگذر نیست. اینجاست و دارد همه‌چیز را دگرگون می‌کند؛ از نحوه کار کردن تا نحوه فکر کردن. چه از آن بترسید و چه از آن استقبال کنید، هوش مصنوعی در حال شکل دادن به مرحله بعدی زندگی بشر است.
اما این به این معنا نیست که زاکربرگ باید چهره نمادین این حوزه باشد.
یادتان باشد، این همان مدیری است که زمانی به دنیا گفت آینده ما، آواتارهای کارتونی بی‌پا در واقعیت مجازی است. همان کسی که ده‌ها میلیارد دلار را در دنیای مجازی‌ای ریخت که هیچ‌کس نمی‌خواست. حالا او از ما می‌خواهد که درباره AGI — فناوری‌ای که می‌تواند جهان، اقتصادها و آینده نیروی کار را بازتعریف کند — به او اعتماد کنیم؟
زاکربرگ یک نابغه آینده‌نگر در هوش مصنوعی نیست. او یک رقیب بی‌رحم است که موج بعدی را شناسایی می‌کند و سعی می‌کند با خریدن افراد و منابع، به صدر برسد. نتوانست تیک‌تاک را شکست دهد، Reels را کپی کرد. نتوانست اسنپ‌چت را بخرد، Stories را کپی کرد. حالا همان فرمول را در دنیای هوش مصنوعی اجرا می‌کند: بهترین افراد را بخر، چشم‌اندازی بزرگ بفروش و امیدوار باش مردم فراموش کنند دفعه قبل چه شد.
در واقع، شاید همین چرخش او به سمت هوش مصنوعی جدی‌ترین نشانه این باشد که ما در چه لحظه مهمی قرار داریم. چون وقتی زاکربرگ شروع به خرج کردن می‌کند، از روی کنجکاوی نیست؛ او بوی تسلط را احساس کرده است.
و شاید این، مهم‌ترین دلیل برای این باشد که باید دقیق نگاه کنیم.
نه چون او پیشگام ساخت ابرهوش مصنوعی است، بلکه چون او می‌خواهد تصمیم بگیرد چه کسی می‌تواند آن را بسازد و قوانین این بازی چیست.