در نواحی سرد و باستانی کیهان، دو کهکشان در نبردی که میلیاردها سال ادامه داشته درگیر شدهاند. اما این مبارزه منصفانه نیست، همانطور که تیمی از اخترشناسان بهتازگی دریافتهاند، چرا که یکی از این کهکشانها با استفاده از یک کوازار، به دیگری ضربه میزند و بهشدت روند تکامل آن را مختل کرده است.
این تیم که این برخورد را «دوئل کیهانی» نامیدهاند، با استفاده از آرایه میلیمتری/زیرمیلیمتری بزرگ آتاکاما (ALMA) در شیلی و تلسکوپ بسیار بزرگ رصدخانه جنوبی اروپا این پدیده را مشاهده کردند. آنها شاهد اتفاقی عجیب بودند: یکی از کهکشانها پرتوهایی از تابش را مستقیماً به سوی دیگری شلیک میکرد و توانایی آن در شکلگیری ستارگان جدید را مختل میکرد. نتایج این پژوهش که امروز در مجله Nature منتشر شده، نمایی بینظیر از خشونت بینکهکشانی شدید در جهان هستی را ارائه میدهد.
این تعامل آنقدر دور است که نور آن تصاویر ۱۱ میلیارد سال طول کشیده تا به ما برسد. این انفجار کیهانی درست همانطور که زمانی جهان تنها ۱۸٪ از سن کنونی خود را داشت، ظاهر میشود. اگرچه در تصویر بالا این کهکشانها بیحرکت و ساده به نظر میرسند، اما در واقع با سرعتی بیش از ۵۰۰ کیلومتر بر ثانیه (۳۱۱ مایل بر ثانیه) به سوی یکدیگر در حرکتاند.
پاسکیه نوتردام، پژوهشگر مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه (CNRS) در مؤسسه اخترفیزیک پاریس و یکی از نویسندگان اصلی این مقاله، در ایمیلی به گیزمودو گفت: «ما یک کوازار کشف کردیم — که احتمالاً در اثر ادغام دو کهکشان ایجاد شده — که به طور فعال ساختار گاز در کهکشان همراهش را دگرگون میکند.» او افزود: «ایدهای که میگوید ادغام کهکشانها منجر به شکلگیری کوازارها میشود، مدتهاست مطرح بوده و عمدتاً توسط مطالعات آماری درباره ساختار کهکشانهای میزبان پشتیبانی شده است. اما در مورد ما، ما این دو کهکشان را دقیقاً در حال انجام این کار به دام انداختیم.»
تیم تحقیقاتی دریافت که تابش ناشی از کوازار یکی از کهکشانها — هستهای فعال و قدرتمند که توسط یک سیاهچاله فوقسنگین تغذیه میشود — در حال بر هم زدن ساختار نواحی در کهکشان دیگر است. این انرژی همانند نیزهای مستقیم به سوی کهکشان مقابل شلیک میشود و از میان ابرهای گاز و غبار عبور میکند. به گفته پژوهشگران، به دلیل این اختلال، احتمالاً این نواحی آنقدر کوچک شدهاند که دیگر قادر به تشکیل ستارههای جدید نیستند؛ به عبارتی، کهکشانی که دارای کوازار است، عملاً توان زایش نور در رقیب خود را از بین برده است.
سرگئی بالاشف، نویسندهی همکار مقاله و پژوهشگر مؤسسه یوفه در روسیه، در بیانیهای از سوی رصدخانه جنوبی اروپا (ESO) گفت: «ما برای اولینبار شاهد تأثیر مستقیم تابش یک کوازار بر ساختار داخلی گاز در یک کهکشان نسبتاً معمولی هستیم.»
اما کهکشانی که دارای کوازار است فقط در حال آسیب زدن نیست — بلکه خودش نیز در حال دگرگونی است. با عبور این دو کهکشان از کنار یکدیگر، گاز به سمت سیاهچاله مرکزی کوازار هدایت میشود و آن را برای فورانهای خشونتآمیزتر آینده تغذیه میکند.
این تعامل منحصربهفرد به لطف وضوح بالای آرایه ALMA آشکار شد؛ این ابزار به اخترشناسان اجازه داد تا ببینند که منبع نور در اعماق فضا در واقع دو کهکشان است (در مشاهدات قبلی، این دو جرم که به یکدیگر بسیار نزدیکاند، به صورت یک کهکشان واحد دیده میشدند). ابزار X-shooter رصدخانه جنوبی اروپا نیز نور کوازار را تجزیهوتحلیل کرد و به پژوهشگران در درک چگونگی تأثیر این تابش بر کهکشان دیگر کمک نمود.
فراتر از افق چیزهای بیشتری برای کشف وجود دارد — و منظور از افق، افق رویداد سیاهچاله نیست. ابزارهایی مانند تلسکوپ بسیار بزرگ آینده (ELT) میتوانند به دانشمندان امکان دهند تا چنین نبردهای باستانی کهکشانی را با جزئیات بیشتری بررسی کنند و درک روشنتری از چگونگی شکلدهی کهکشانها توسط کوازارها — و حتی نابودی دیگر کهکشانها — به دست آورند.