شرکتها امسال حدود ۱.۱ میلیون شغل را حذف کردند؛ بالاترین رقم از زمان همهگیری کرونا. با این حال، این تصور که بیشتر این تعدیلها بهدلیل پیشرفتهای فناوری و جایگزینی گسترده نیروی انسانی با هوش مصنوعی بوده، با دادهها همخوانی ندارد. بر اساس آمار شرکت مشاوره Challenger, Gray & Christmas، تنها حدود ۵۵ هزار تعدیل مستقیماً به هوش مصنوعی نسبت داده شده است؛ یعنی کمتر از ۱ درصد کل اخراجها.
یکی از بخشهایی که امسال بیشترین تعدیل نیرو را تجربه کرد، صنعت فناوری بود؛ جایی که بسیاری از شرکتهای بزرگ بخشهای بزرگی از کارکنان خود را کنار گذاشتند. این تصمیمها معمولاً با شعارهایی درباره «بهینهسازی» و «مدرنسازی» همراه بود و بهطور مبهم به نقش آینده هوش مصنوعی اشاره میکرد. زمانی که آمازون در ژوئن برای تعدیل نیرو آماده میشد، مدیرعامل اندی جسی به کارکنان گفت هوش مصنوعی باعث میشود «به افراد کمتری برای برخی کارهای امروز نیاز داشته باشیم». اما در اکتبر، پس از اخراج ۱۴ هزار نفر، جسی به سرمایهگذاران گفت این تصمیم «واقعاً بهخاطر هوش مصنوعی نبود، حداقل فعلاً نه». البته مواردی هم داشتیم مانند گوگل که در این دوره شروع به استخدام های جدید هم کرده است و حتی نیروهای اخراج شده قدیمی را نیز مجدد استخدام می کند.
این به آن معنا نیست که هوش مصنوعی هیچ شغلی را از بین نبرده است. شرکتهایی مانند Salesforce با اشتیاق کارکنان را کنار گذاشتهاند و ادعا میکنند تا ۵۰ درصد کارها اکنون توسط هوش مصنوعی انجام میشود. اما اگر هوش مصنوعی بر بازار کار اثر گذاشته باشد، بهنظر میرسد این اثر بیشتر در جلوگیری از استخدامهای جدید است تا ایجاد موج اخراج. افراد شغل خود را از دست نمیدهند، بلکه شرکتها نیز کمتر استخدام میکنند. بیشتر این اخراج ها شاید به دلیل جابجا کردن منابع مالی برای خرید های مرتبط با هوش مصنوعی بوده اند که البته مشخص شده که هیچ بازده خوبی هم نداشته اند.
تعدیلهایی که کارگران را تحت تأثیر قرار دادهاند کاملاً واقعی هستند. اما هوش مصنوعی ممکن است فقط یک مقصرِ دمدستی برای شرکتهایی باشد که میخواهند وانمود کنند در حال حرکت بهسمت اتوماسیون و آیندهنگری هستند، در حالی که واقعیت این است که یا در سالهای رونق اقتصادی بیش از حد نیرو استخدام کردهاند و حالا با کاهش حاشیه سود میخواهند کوچکسازی کنند، یا اینکه اقتصاد متلاطمِ تحتتأثیر تعرفههای دولت ترامپ آنها را بهشدت تحت فشار قرار داده است. صنعت ساخت و ساز، که باید با پروژههای عظیم ساخت مراکز داده در سراسر کشور رونق میگرفت، از ابتدای سال نزدیک به ۶۰ هزار شغل از دست داده است. این نقشها را هوش مصنوعی از بین نبرده است.
در همان گزارش شرکت Challenger, Gray & Christmas که نشان میدهد ۵۵ هزار شغل مستقیماً بهدلیل هوش مصنوعی از بین رفته، بیش از دو برابر این تعداد به «بازسازی ساختار سازمانی» نسبت داده شده است. حدود چهار برابر آن به شرایط بازار و اقتصاد ربط داده شده و نزدیک به شش برابر آن نتیجه کاهشهایی بوده که «اداره کارایی دولت» و پیامدهای زنجیرهای تصمیمهایش ایجاد کرده است.
این یادآوری مهمی است که حتی وقتی هوش مصنوعی بهعنوان دلیل یک تعدیل نیرو مطرح میشود، در نهایت این یک مدیر اجرایی است که محاسبه کرده و به این نتیجه رسیده که حذف نیروی انسانی با عنوان «مدرنسازی» احتمالاً قیمت سهام شرکت را بالا میبرد.
