بین ۵۵ هزار تا ۴۲ هزار سال پیش، مردمان شاتلپرونی در مناطقی زندگی میکردند که امروز فرانسه و شمال اسپانیا نام دارد. صنعت ابزارسازی آنها از قدیمیترین نمونههای شناختهشده در اروپای غربی در دوره پارینهسنگی بالایی به شمار میرود. پژوهشهای جدید نشان میدهد که این مردمان در ساخت زیورآلات صدفی نیز مهارت داشتهاند.
باستانشناسان در محل باستانی لا روش-آ-پیرو در ساحل اقیانوس اطلس فرانسه، رنگدانهها و صدفهایی را کشف کردهاند که مربوط به دوره شاتلپرونی هستند. برخی از این صدفها سوراخدار و برخی بدون سوراخاند و نبود آثار ساییدگی در اطراف سوراخها نشان میدهد که این محل احتمالاً کارگاه ساخت زیورآلات بوده است؛ قدیمیترین کارگاه زیورآلات صدفی در اروپای غربی.
در همین دوره، گونه انسان خردمند از آفریقا به اروپا مهاجرت کرد و جایگزین آخرین نئاندرتالها شد. این موضوع باعث شده که هویت واقعی مردمان شاتلپرونی همچنان در هالهای از ابهام باقی بماند؛ آیا آنها نئاندرتال بودند یا انسان خردمند؟ یا ترکیبی از هر دو؟ یافتههای جدید این پرسش را پیچیدهتر کرده است.
پژوهشگران در مقالهای که دیروز در نشریه PNAS منتشر شد نوشتند: «این ترکیب ثبتنشده از صنعت اولیه پارینهسنگی بالایی و مهرههای صدفی، دیدگاههایی تازه درباره تنوع فرهنگی در اروپای غربی ارائه میدهد و این پرسش را مطرح میکند که آیا سازندگان فرهنگ شاتلپرونی تحت تأثیر مهاجرتهای اولیه انسان خردمند به منطقه بودهاند یا خود بخشی از آن مهاجرتها بودهاند.»
پژوهشگران ۳۷ ابزار سنگی متعلق به فرهنگ شاتلپرونی، ۹۶ قطعه رنگدانه قرمز و زرد، و صدفهایی با قدمت دستکم ۴۲ هزار سال را کشف کردند که شامل ۳۰ نمونه کامل و سوراخدار بود. این مجموعه نخستین شواهد شناختهشده از مهرههای صدفی است که بهطور مستقیم با ابزارهای سنگی شاتلپرونی مرتبطاند. همچنین ابزارهایی متعلق به نئاندرتالها و بقایای شکار گاومیش و اسب نیز در محل یافت شد.
صدفها از سواحل اقیانوس اطلس آمدهاند که در آن زمان حدود ۱۰۰ کیلومتر با محل کشف فاصله داشتهاند. رنگدانهها نیز از فاصلهای بیش از ۴۰ کیلومتر آورده شدهاند. این فاصلهها نشاندهنده وجود شبکههای گسترده دادوستد یا جابهجایی قابل توجه انسانها در آن دوره است.
زیورآلات صدفی و رنگدانهها نماد «انفجار بیان نمادین» در آن دوره هستند؛ جلوههایی از تزیین، تمایز اجتماعی و تأیید هویت که معمولاً با انسان خردمند مرتبط دانسته میشوند. مرکز ملی پژوهشهای علمی فرانسه اعلام کرده که این یافتهها نشان میدهد مردمان شاتلپرونی یا از انسانهای خردمند تأثیر گرفتهاند یا خود بخشی از مهاجرت آنها به منطقه در حدود ۴۲ هزار سال پیش بودهاند.
پژوهشگران در این مطالعه نوشتند که روشنکردن سناریوهای احتمالی درباره سازندگان فرهنگ شاتلپرونی همچنان دشوار است، زیرا شواهد قطعی در دست نیست. با این حال، رفتار نمادین منحصربهفرد این گروهها که در محل سن-سزِر کشف شده، احتمالاً در زمینهای از تنوع زیستی و فرهنگی شکل گرفته است.
بر اساس این پژوهش، تعامل میان گروههای زیستی و فرهنگی گوناگون ممکن است آغازگر شکلگیری رفتار نمادین مشترک در دوره پارینهسنگی بالایی اروپا بوده باشد. بنابراین، استفاده از گردنبند یا دستبند صدفی امروزی، ادامهی سنتی است که ریشه در هزاران سال پیش دارد.
