یک تیم از پژوهشگران در دانشکده پزشکی استنفورد این مطالعه را انجام داده‌اند که هفته گذشته در مجله Nature منتشر شد. با کمک هوش مصنوعی، این تیم یک پپتید ناشناخته قبلی را شناسایی کرد که به نظر می‌رسد اشتها و وزن موش‌ها و خوک‌های کوچک را به شکل ایمن کاهش می‌دهد، بدون اینکه باعث تهوع یا مشکلات گوارشی دیگر شود. البته، برای تأیید ایمنی و اثربخشی این مولکول در انسان‌ها به مطالعات بیشتری نیاز است، اما این یافته‌ها پیش‌نمایشی جذاب از آنچه ممکن است آینده درمان چاقی باشد، ارائه می‌دهد.
ظهور سمگلوتاید و داروهای مشابه در سال‌های اخیر واقعاً انقلابی در زمینه پزشکی چاقی ایجاد کرده است. این داروها که برای درمان دیابت نوع ۲ نیز استفاده می‌شوند، در کمک به کاهش وزن بسیار مؤثرتر از رژیم غذایی و ورزش به تنهایی بوده‌اند. نتایج آزمایش‌های بالینی نشان داده است که این داروها می‌توانند بین ۱۵٪ تا ۲۰٪ از وزن افراد را کاهش دهند. سمگلوتاید با تقلید از عملکرد GLP-1 — هورمونی که اشتها و متابولیسم بدن ما را تنظیم می‌کند — عمل می‌کند. برخی داروها مانند تیرازپاتاید (tirzepatide) علاوه بر GLP-1، هورمون‌های مرتبط دیگر را نیز تقلید می‌کنند.
هرچند این داروها پیشگامانه هستند، اما به‌طور معمول باعث ایجاد علائم گوارشی آزاردهنده می‌شوند و در موارد نادر ممکن است منجر به عوارض جدی‌تری مانند گاستروپارزیس (فلج معده) شوند. به همین دلیل، دانشمندان در تلاش‌اند تا نسل جدیدی از داروها را کشف و توسعه دهند که ممکن است کاهش وزن بیشتری ایجاد کرده یا مزایای دیگری مانند امکان مصرف به شکل قرص را ارائه دهند.
در همین راستا، پژوهشگران دانشکده پزشکی استنفورد استراتژی جدیدی برای یافتن داروی کاندیدای خود ابداع کردند.
بسیاری از هورمون‌های بدن تنها زمانی فعال می‌شوند که پیش‌سازهای آن‌ها توسط آنزیم‌های خاص تجزیه شوند. این پیش‌سازها پروهورمون (prohormone) نام دارند و خانواده آنزیم‌هایی که آن‌ها را تجزیه می‌کنند، پروهورمون کانورتازها (prohormone convertases) نامیده می‌شوند. محققان روی یکی از این آنزیم‌ها به نام پروهورمون کانورتاز ۱/۳ (prohormone convertase 1/3) تمرکز کردند، چرا که این آنزیم به تولید GLP-1 کمک می‌کند. آن‌ها تصمیم گرفتند ببینند آیا می‌توانند هورمون‌های گرسنگی مرتبط دیگری را که به طور طبیعی توسط این آنزیم تولید می‌شوند، پیدا کنند یا نه.
برای تسریع روند کشف، آن‌ها یک الگوریتم کامپیوتری (با نام مستعار Peptide Predictor) طراحی کردند تا لیست مولکول‌های بالقوه‌ای را که با معیارهایشان مطابقت دارند، محدود کنند.
این فرایند غربالگری ابتدا به ۳۷۳ پروهورمون رسید که می‌توانستند حدود ۲۷۰۰ پپتید مختلف تولید کنند (پپتیدها اغلب اجزای سازنده پروتئین‌های بزرگ‌تر هستند، اما خودشان هم می‌توانند عملکردهای متمایزی در بدن داشته باشند). از میان این موارد، پژوهشگران ۱۰۰ پپتید را که احتمال می‌دادند بتوانند بر گرسنگی مغز تأثیر بگذارند (از جمله GLP-1 به‌عنوان معیار مقایسه) آزمایش کردند.
در نهایت، آن‌ها یک مولکول را که به نظر می‌رسید بسیار امیدبخش است، شناسایی کردند — یک پپتید با ۱۲ آمینواسید به نام BRINP2-related peptide یا به اختصار BRP.
دانشمندان سپس BRP را روی موش‌های آزمایشگاهی و خوک‌های کوچک (که از نظر متابولیکی شباهت زیادی به انسان دارند) آزمایش کردند. آن‌ها دریافتند که یک دوز واحد از BRP باعث شد اشتهای هر دو حیوان در کوتاه‌مدت به میزان قابل‌توجهی کاهش یابد — گاهی تا ۵۰٪. همچنین، موش‌های چاقی که به مدت دو هفته BRP دریافت کردند، به طور قابل‌توجهی وزن کم کردند و بیشتر این کاهش وزن از چربی ذخیره‌شده بدن بود.
آزمایش‌های بیشتر نشان داد که تأثیر BRP در کاهش اشتها در مغز کاملاً مستقل از گیرنده GLP-1 است. به‌علاوه، این ماده باعث نشد حیوانات علائم گوارشی رایج در داروهای مشابه Ozempic را تجربه کنند. حیواناتی که BRP دریافت کردند، هیچ تغییر محسوسی در حرکت، سطح اضطراب یا مصرف آب نشان ندادند، که نشان می‌دهد BRP می‌تواند به عنوان یک دارو به‌خوبی تحمل شود.
کاترین سونسون (Katrin Svensson)، استاد کمکی آسیب‌شناسی در دانشگاه استنفورد و پژوهشگر ارشد این مطالعه، در بیانیه‌ای از دانشگاه گفت:
«گیرنده‌هایی که توسط سمگلوتاید (semaglutide) هدف قرار می‌گیرند، در مغز و همچنین در روده، لوزالمعده و بافت‌های دیگر یافت می‌شوند. به همین دلیل است که Ozempic اثرات گسترده‌ای از جمله کند کردن حرکت غذا در دستگاه گوارش و کاهش سطح قند خون دارد. در مقابل، به نظر می‌رسد BRP به‌طور خاص در هیپوتالاموس — که اشتها و متابولیسم را کنترل می‌کند — عمل می‌کند.»
یافته‌های این تیم، البته در این مرحله مقدماتی هستند. پیش از اینکه BRP به عنوان تحول بزرگ بعدی در درمان چاقی شناخته شود، به زمان و تحقیقات بیشتری — از جمله آزمایش‌های بالینی اولیه موفق در انسان — نیاز خواهد بود. اما این کشف تازه‌ترین نشانه از این است که سمگلوتاید (semaglutide) واقعاً باعث تغییر اساسی در درمان چاقی شده است.
در حال حاضر ده‌ها داروی آزمایشی در دست توسعه هستند که می‌توانند رقیب یا حتی جایگزین Ozempic/Wegovy شوند، از جمله فرمول‌های مختلف سمگلوتاید. سونسون و همکارانش درخواست ثبت اختراع BRP را ثبت کرده‌اند
همیشه توجه داشته باشید که هیچ دارویی بدون عوارض جانبی نیست، اما ممکن است آینده درمان چاقی روزی با تهوع کمتر همراه باشد.